Omote và Ura

[Surfgrass]

Tóm tắt lại, ta có thể coi như Omote là « cái gì nhìn thấy », «cái gì chính thức » và Ura là những gì « vô hình / khg nhìn thấy được » là « sự thật »

Câu này rất là chính xác. Khi surfgrass bắt đầu học koryu thì thầy surfgrass có giải thích về Omote và Ura. Ura teaching thì đa số bắt đầu học sau khi lấy được bằng Shoden. Từ bằng Chuden tới Joden thì học Ura nhiều. Về đòn thế thì Ura không hẳn là biến đòn (variation), biến đòn là henka waza. Ura nhiều khi không phải là đòn thế mà có thể là chiến pháp/chiến thuật của đòn. Nhiều khi Ura không tinh vi bằng Omote, chỉ nguy hiểm cho hoc sinh chưa có kinh nghiệm nên được đổi thành Ura để học sau. Ura còn có thể giống y hệt như Omote nhưng đánh nhỏ và gọn hơn, hay lớn và rộng hơn. Nhiều đòn đôi khi không có Ura. Nhiều khi nguyên một đòn là Ura, nhưng được ngắt ra từng đoạn nhỏ để dạy cho môn đồ. Học trò mới nhiều khi được dạy Ura lúc mới vô học mà không biết. Còn có trường hợp Ura khó quá, cần nhiều thời gian để tập, nó là đòn đầu tiên được dạy nhưng thầy nói nó là căn bản, sau một thời gian lâu mới tiết lộ đòn là Ura .

Đa số trường Koryu khi biểu diễn in public thì đánh những đòn Omote và đánh khác đi, hay cố ý đành sai một chút. Người nào không phải học sinh chính thức bắt chước học lóm thì người trong môn phái nhìn biết liền.

Về cách chưng kiếm thì cũng không hẳn. Trong kiếm thuật thì chú trọng về sự thiết thực/thực dụng (practicality). Hồi xưa, Samurai để kiếm trong nhà thì cán quay về phía bên phải để tiện dùng. Thời Edo, nhiều nhà buôn có tiền khá giả được quyền đeo kiếm (status) nhưng không phải là samurai nên khi về nhà thì để kiếm cán quay về bên trái. Người ngoài nhìn vào thì biết người chủ nhà không phải là Samurai.

Trên Ura một bật thì có Okuden, kiến thức bí mật truyền miệng. Thầy Kondo của Daito ryu mới đây đả tuyên bố là bắt đầu dạy "aiki" cho những đòn căn bản. Từ xưa tới giờ, kiến thức này chỉ dành cho một hai người học trò tin tưởng sẽ tiếp nối môn phái thôi, không dạy bừa bãi. Kiến thức này được coi như là Okuden (secret teaching), kiến thức bí mật của môn phái. Đa số học aiki-jujutsu (aiki nhu thuật) nhưng không biết đến aiki-no-jutsu (aiki của kĩ thuật). Chắc thầy Kondo sợ kiến thức bị mất nên bắt đầu công khai dạy aiki no jutsu và nói về nó.

http://aikidojournal.com/2016/12/03/...tsuyuki-kondo/


Sư tổ Aikido có dạy về aiki no jutsu nhưng thầy dùng shinto để giải thích nên học trò không ai hiểu được. Cái này là lý do chính nhiều người học Aikido nhưng không ai đánh được như sư tổ. Như có được xe mà không có máy, học trò sáng tạo ra nhiều styles, nhiều xe khác nhau nhưng không xe nào có động cơ bên trong hoặc động cơ như xe original Sư tổ có than là không ai practice aikido của ông khi ông đi Tokyo và thấy học trò ở hombu dojo tập. Surfgrass thấy Aikido bây giờ đang có khuynh hướng đi về "aiki"/nội công/ki....Thầy surfgrass có nói là "aiki, ki..." hồi trước 1868 rất là thịnh hành, đa số trường kiếm thuật nào cũng có dạy 1 hay 2 hình thức của Aiki. Aiki trong kiếm thuật được áp dụng nhiều, chỉ gọi tên khác thôi, không phải là ki hay aiki. Aiki/ki được đặt ra sau này.

[koa_dan]

Câu này rất là chính xác. Khi surfgrass bắt đầu học koryu thì thầy surfgrass có giải thích về Omote và Ura. Ura teaching thì đa số bắt đầu học sau khi lấy được bằng Shoden. Từ bằng Chuden tới Joden thì học Ura nhiều. Về đòn thế thì Ura không hẳn là biến đòn (variation), biến đòn là henka waza. Ura nhiều khi không phải là đòn thế mà có thể là chiến pháp/chiến thuật của đòn. Nhiều khi Ura không tinh vi bằng Omote, chỉ nguy hiểm cho hoc sinh chưa có kinh nghiệm nên được đổi thành Ura để học sau. Ura còn có thể giống y hệt như Omote nhưng đánh nhỏ và gọn hơn, hay lớn và rộng hơn. Nhiều đòn đôi khi không có Ura. Nhiều khi nguyên một đòn là Ura, nhưng được ngắt ra từng đoạn nhỏ để dạy cho môn đồ. Học trò mới nhiều khi được dạy Ura lúc mới vô học mà không biết. Còn có trường hợp Ura khó quá, cần nhiều thời gian để tập, nó là đòn đầu tiên được dạy nhưng thầy nói nó là căn bản, sau một thời gian lâu mới tiết lộ đòn là Ura .

Đa số trường Koryu khi biểu diễn in public thì đánh những đòn Omote và đánh khác đi, hay cố ý đành sai một chút. Người nào không phải học sinh chính thức bắt chước học lóm thì người trong môn phái nhìn biết liền.

Về cách chưng kiếm thì cũng không hẳn. Trong kiếm thuật thì chú trọng về sự thiết thực/thực dụng (practicality). Hồi xưa, Samurai để kiếm trong nhà thì cán quay về phía bên phải để tiện dùng. Thời Edo, nhiều nhà buôn có tiền khá giả được quyền đeo kiếm (status) nhưng không phải là samurai nên khi về nhà thì để kiếm cán quay về bên trái. Người ngoài nhìn vào thì biết người chủ nhà không phải là Samurai.

Trên Ura một bật thì có Okuden, kiến thức bí mật truyền miệng. Thầy Kondo của Daito ryu mới đây đả tuyên bố là bắt đầu dạy "aiki" cho những đòn căn bản. Từ xưa tới giờ, kiến thức này chỉ dành cho một hai người học trò tin tưởng sẽ tiếp nối môn phái thôi, không dạy bừa bãi. Kiến thức này được coi như là Okuden (secret teaching), kiến thức bí mật của môn phái. Đa số học aiki-jujutsu (aiki nhu thuật) nhưng không biết đến aiki-no-jutsu (aiki của kĩ thuật). Chắc thầy Kondo sợ kiến thức bị mất nên bắt đầu công khai dạy aiki no jutsu và nói về nó.

http://aikidojournal.com/2016/12/03/...tsuyuki-kondo/


Sư tổ Aikido có dạy về aiki no jutsu nhưng thầy dùng shinto để giải thích nên học trò không ai hiểu được. Cái này là lý do chính nhiều người học Aikido nhưng không ai đánh được như sư tổ. Như có được xe mà không có máy, học trò sáng tạo ra nhiều styles, nhiều xe khác nhau nhưng không xe nào có động cơ bên trong hoặc động cơ như xe original Sư tổ có than là không ai practice aikido của ông khi ông đi Tokyo và thấy học trò ở hombu dojo tập. Surfgrass thấy Aikido bây giờ đang có khuynh hướng đi về "aiki"/nội công/ki....Thầy surfgrass có nói là "aiki, ki..." hồi trước 1868 rất là thịnh hành, đa số trường kiếm thuật nào cũng có dạy 1 hay 2 hình thức của Aiki. Aiki trong kiếm thuật được áp dụng nhiều, chỉ gọi tên khác thôi, không phải là ki hay aiki. Aiki/ki được đặt ra sau này.

Chào bác Surfgrass, em là thành viên mới, xin phép góp vài lời.

Theo những gì em được nghe từ chính miệng một thầy là đệ tử học trực tiếp với thầy Kondo từ những năm 80 (hiện đang điều hành một võ đường Daito-ryu ở Mỹ), cách dạy và hiểu về aiki no jutsu của thầy Kondo khác với thầy Tokimune và cả bên một số nhánh Daito-ryu chuyên sâu về mảng aiki như Kodokai, Roppokai và Sagawa-ha:

1/ Khi thầy Tokimune còn sống, thầy dạy 118 đòn Hiden Mokuroku theo kiểu jujutsu, chủ yếu dùng lực. Học hết 118 đòn này thì bắt đầu được dạy aiki no jutsu (hiệp khí chi thuật) bao gồm các kĩ thuật tương tự kokyu nage. Thông qua các kĩ thuật này thì sẽ ngộ ra được cách sử dụng aiki, sau đó môn sinh tự ứng dụng nguyên lí mới ngộ này vào các đòn jujutsu ban đầu. Khi thầy Kondo lên chấp chưởng, thầy cho rằng nếu không hiểu aiki ngay từ đầu thì sẽ không đánh được đòn, vì vậy thầy tự kết hợp nguyên lí aiki (theo cách hiểu của thầy) vào các đòn jujutsu rồi dạy phiên bản đó. Thực tế là nhánh Daitokai do thầy Kato (một đệ tử khác của thầy Tokimune) vẫn dạy 118 đòn này theo kiểu ngày xưa nên nhìn khá thô và mạnh bạo.

2/ Ở đây chắc ai cũng biết thầy Kondo dạy điểm chủ chốt của aiki (nhưng không phải tất cả) là phá thăng bằng ngay khi tiếp xúc. Tuy nhiên nhiều thầy bên Kodokai, Roppokai và Sagawa-ha (trong số này thì em có được chỉ giáo trực tiếp từ 1 học trò của thầy Akuzawa Minoru - sáng lập hội Aunkai chuyên về nội công và cũng là một đệ tử của thầy Sagawa Yukiyoshi nổi danh) đều đồng tình rằng aiki thực chất là nội công, nghĩa là khả năng phát động toàn bộ lực cơ thể trong bất kì cử động nào (giống như chuyện thầy Tohei Koichi chỉ dùng một ngón tay đè lên mà học trò không đứng dậy nổi). Và nếu đã như vậy thì aiki không phải là timing nên có thể áp dụng trong bất kì tình huống nào. Cụ thể người học trò của thầy Akuzawa cũng thị phạm cho em coi khả năng đánh Ippon Dori/Ikkyo mà không cần phải di chuyển khỏi đường tấn công bằng cách triệt tiêu hết lực công kích xuống đất, lấy thân thể làm vật dẫn.

Nói thêm một chút về nội công thì em cũng đọc được từ sách của một bác tên là Ellis Amdur, 1 profilic writer chuyên nghiên cứu về koryu, bản thân bác này cũng có Menkyo Kaiden 2 môn là Araki-ryu và Toda-ha Buko-ryu và có quen biết với nhiều cao thủ trong giới aikido lẫn Daito-ryu. Bác này nói aiki/nội công có thể luyện thành thông qua 3 cách hoặc kết hợp cả 3:

1/ Tập những bài conditioning thể chất được thiết kế đặc biệt để biến cơ thể thành một khối như thầy Ueshiba từng nói.

2/ Tập khí công để tăng độ nhạy cảm cho các dây thần kinh và gân cơ, cũng với mục đích như trên

3/ Tập thiền để thay đổi phản xạ có điều kiện của cơ thể vì con người bình thường không có thói quen hợp lực toàn thân, vì vậy cần phải thiết lập lại cấu trúc lệnh cho hệ thần kinh. Đây cũng là kiểu mà các kiếm thánh ngày xưa như Ito Ittosai, Yagyu Sekishusai hay Miyamoto Musashi đã làm.

Và cũng theo nghiên cứu của bác Ellis Amdur này thì nội công/aiki cũng được lưu truyền như Okuden trong một số koryu ngày xưa (Kito-ryu, Tenjin Shinyo-ryu, Yagyu Shingan-ryu) nhưng giờ bị thất truyền, chỉ là không được gọi với tên aiki.

[Surfgrass]

Thầy Kondo dạy "aiki" hay không, hay là dạy ở trinh độ nào trong Daito ryu thì Surfgrass ko rõ, vì Surfgrass không tập Daito ryu. Những tinh tức về Daito ryu, Surfgrass lấy từ interview của Stan Pranin trực tiếp với thầy Kondo. Một là link trên (http://aikidojournal.com/2016/12/03/...tsuyuki-kondo/), hai là từ cuốn sách củng của Stan Pranin tên là Daito ryu Aikijujutsu: Conversations with Daito ryu masters.

aiki thực chất là nội công, nghĩa là khả năng phát động toàn bộ lực cơ thể trong bất kì cử động nào (giống như chuyện thầy Tohei Koichi chỉ dùng một ngón tay đè lên mà học trò không đứng dậy nổi).

Câu này không hẳn là vậy. Có thể nó là đúng theo Daito ryu hay là trường phái khác, nhưng theo Shindo Yoshin ryu (Tân Liễu Tâm phái), môn Surfgrass đang học, thì 1. Không có dùng chử Aiki. Chử "Aiki" được dùng sao này, những môn koryu hồi xưa không dùng chử aiki, trong Shindo Yoshin ryu, nội công được gọi là "Nairiki" và dùng một cách hoàn toàn khác biệt. Ai cũng có ý tưởng là nội công là cách phát lực, hay phát lực toàn thân. Trong Shindo Yoshin ryu, nội công có thể dùng để tản lực, hút lực, đi vòng, hoặc phát lực những chổ cần thiết không hẳn là toàn thân, cũng có khi phát lực toàn thân nhưng không phải như đụng vô làm uke văng ra .

Ellis là một trong những người bạn thân của thầy Surfgrass. Sau một vài năm tìm hiểu và phỏng vấn thầy Surfgrass về nội công và nguồn gốc của Shindo Yoshin ryu, Ellis tái phát hành cuốn sách "Old School" của ông. Trong cuốn mới, ông cộng thêm một bài nói về Shindo Yoshin Ryu gọi là "Yoshin ryu - A Maze of Willows". Trong cuốn sách khác của Ellis, Hidden in Plain sight, ông có nói về nội công của Shindo Yoshin ryu, và cách tập của nó. Trong Shindo Yoshin ryu, những bài và cách thức tập nội công được gọi là "nairiki no gyo"

Nội công không được gọi là Aiki hồi xưa như Koa_dan nói, nhưng không phải là thất truyền hoàn toàn. Theo lời thầy Surfgrass thì hầu như trường phái nào hồi xưa cũng có một hai cách thức tập nội công. Trước khi từ "aiki" được dùng, khi nói về jujutsu là ai cũng hiểu là nó đả có "aiki" hay là nội công trong đó, 2 cái đó không riêng biệt và đươc gọi chung là jujutsu thôi. Nội công khác nhau từ môn phái này qua môn phái kia, tùy theo cách dùng. Ellis nói khi ông nắm tay thầy anh, ông cảm thấy như bị sniper bắn, khi thử nội công của trường phái khác, ông cảm thấy như bị xe truck đụng, nhiều thầy như thầy Kuroda thì không cảm thấy gì hết, như là nắm tay một cái bóng.

Tenjin shinyo ryu là một trong những tiền phái của Shindo Yoshin ryu, nó được truyền xuống từ Aikiyama Yoshin koryu. (http://www.shinyokai.com/lineage.htm)

[koa_dan]

Thầy Kondo dạy "aiki" hay không, hay là dạy ở trinh độ nào trong Daito ryu thì Surfgrass ko rõ, vì Surfgrass không tập Daito ryu. Những tinh tức về Daito ryu, Surfgrass lấy từ interview của Stan Pranin trực tiếp với thầy Kondo. Một là link trên (http://aikidojournal.com/2016/12/03/...tsuyuki-kondo/), hai là từ cuốn sách củng của Stan Pranin tên là Daito ryu Aikijujutsu: Conversations with Daito ryu masters.



Câu này không đúng hoàn toàn. Có thể nó là đúng theo Daito ryu hay là trường phái khác, nhưng theo Shindo Yoshin ryu (Tân Liễu Tâm phái), môn Surfgrass đang học, thì 1. Không có dùng chử Aiki. Chử "Aiki" được dùng sao này, những môn koryu hồi xưa không dùng chử aiki, trong Shindo Yoshin ryu, nội công được gọi là "Nairiki" và dùng một cách hoàn toàn khác biệt. Ai cũng có ý tưởng là nội công là cách phát lực, hay phát lực toàn thân. Trong Shindo Yoshin ryu, nội công có thể dùng để tản lực, hút lực, đi vòng, hoặc phát lực những chổ cần thiết không hẳn là toàn thân, cũng có khi phát lực toàn thân nhưng không phải như đụng vô làm uke văng ra .

Ellis là một trong những người bạn thân của thầy Surfgrass. Sau một vài năm tìm hiểu và phỏng vấn thầy Surfgrass về nội công và nguồn gốc của Shindo Yoshin ryu, Ellis tái phát hành cuốn sách "Old School" của ông. Trong cuốn mới, ông cộng thêm một bài nói về Shindo Yoshin Ryu gọi là "Yoshin ryu - A Maze of Willows". Trong cuốn sách khác của Ellis, Hidden in Plain sight, ông có nói về nội công của Shindo Yoshin ryu, và cách tập của nó. Trong Shindo Yoshin ryu, những bài và cách thức tập nội công được gọi là "nairiki no gyo"

Nội công không được gọi là Aiki hồi xưa như Koa_dan nói, nhưng không phải là thất truyền hoàn toàn. Theo lời thầy Surfgrass thì hầu như trường phái nào hồi xưa cũng có một hai cách thức tập nội công. Trước khi từ "aiki" được dùng, khi nói về jujutsu là ai cũng hiểu là nó đả có "aiki" hay là nội công trong đó, 2 cái đó không riêng biệt và đươc gọi chung là jujutsu thôi. Nội công khác nhau từ môn phái này qua môn phái kia, tùy theo cách dùng. Ellis nói khi ông nắm tay thầy anh, ông cảm thấy như bị sniper bắn, khi thử nội công của trường phái khác, ông cảm thấy như bị xe truck đụng, nhiều thầy như thầy Kuroda thì không cảm thấy gì hết, như là nắm tay một cái bóng.

Tenjin shinyo ryu là một trong những tiền phái của Shindo Yoshin ryu, nó được truyền xuống từ Aikiyama Yoshin koryu. (http://www.shinyokai.com/lineage.htm)

Vâng, em đồng tình với bác về điểm các koryu ngày xưa đều coi nội công là một phần của jujutsu chứ không nhất thiết phải aikijujutsu thì mới có nội công. Đây chắc cũng là lí do vì sao thầy Takeda hồi đầu chỉ gọi môn mình là Daito-ryu jujutsu.

Còn góc nhìn về aiki trong nhánh chính thống của thầy Kondo, em chỉ đơn thuần chia sẻ những gì em nghe lại từ người trong phái chứ không có ý phân đúng sai gì đâu ạ.

Cuốn Hidden in Plain Sight thì em cũng đã có đọc, và 3 cách tập nội công Ellis nói là em trích từ trong cuốn đó.

Về chuyện nội công của phái này sang phái khác có khác nhau không thì em không nghĩ mình đủ kiến thức để chém gió nhưng vẫn muốn thử phỏng đoán. Em cho rằng khác nhau ở đây là vì khi đó mỗi sư phụ đang thị phạm một ứng dụng hoặc khía cạnh khác nhau của nội cộng, ví dụ như hấp lực, bộc kình,... Còn về bản chất nội công khi đã thụ đắc thì đều như nhau theo Mr. Dan Harden của hội Sangenkai bên Hawaii - vốn có gốc Kodokai.

Một câu chuyện chia sẻ nhỏ, nếu bác đã biết thì thôi ạ, một cụ từng học với thầy Ueshiba sau khi được Dan Harden viếng thăm và cho test đòn thử thì bảo ông đánh không khác sư tổ. Tương tự, thầy Kimura Tatsuo của Sagawa-ha trước khi qua học với thầy Sagawa thì từng được nếm đòn của thầy Ueshiba, ông cũng nhận xét aiki của 2 người giống nhau, cái này em đọc trong cuốn Transparent Power.