Kể chuyện tập Aikido ở Nhật

[chithanh]

Gần đây mình mới hiểu hơn 1 chút về cách tập của cô Okamoto.

Các bài tập của cô tập trung vào việc di chuyển trọng tâm, qua đó tác động vào uke, chứ không dùng lực từ tay, vai. Mọi người có thể xem những bài tập với morote dori ở clip dưới, dù hơi khó nhìn 1 chút. Trong kokyu (khúc 1:57), để đưa uke lên và làm uke mất thăng bằng, cô nâng trọng tâm lên, chứ không phải vung tay.



Trong đòn morotedori ikkyo hay irimi, để dẫn uke đi sau khi xoay tenkan, cô chuyển trọng tâm ra sau và di chuyển toàn bộ thân trên. Cánh tay cô đôi khi vung rộng nhưng chỉ dùng để chuyền lực từ thân dưới lên.

Trong hanmi handachi cũng vậy. Cô nhấn mạnh việc phải chuyển trọng tâm qua lại 2 phía để kiểm soát uke, như clip dưới, khúc 7:35



Nhớ lại lúc ở Wakayama, khi tập với thầy Yoshida, mình không thể hiểu được thầy dùng lực ở đâu. Có lẽ câu trả lời chính là việc di chuyển trọng tâm/ phần thân dưới?

[chithanh]

Tháng trước, theo đúng thông lệ hàng năm, Dojo mình lại tổ chức seminar quốc tế ở Kyoto.
Lần này, dojo lại mời thầy Horii và thầy Miyamoto (giống năm 2023). 2 năm trước, mình chỉ tham gia buổi sáng chủ nhật. Vì cuối tuần mà đi tập liền 2 ngày sẽ dễ bị vợ cằn nhằn. Nhưng seminar năm nay có nhiều anh chị em từ Việt Nam sang dự nên mình lấy cớ gặp gỡ bạn cũ để xin vợ cho đi cả 2 ngày T7, CN với 4 ca tập.
Buổi tập sáng thứ 7 trước Seminar đúng 1 tuần, thầy Chris đã hướng dẫn toàn bộ các động tác mà thầy Miyamoto thường dạy trong các seminar. Thầy chỉ trước cách bước chân, thế tay của thầy Miyamoto. Nhờ được tập trước như thế, khi vào seminar, mình có thể bắt nhịp nhanh hơn và có thời gian để chú ý kĩ hơn đến những tiểu tiết trong đòn đánh của thầy Miyamoto.

Cảm nhận của mình là cách đánh của thầy Miyamoto rất gần với cách đánh của cô Okamoto, nhất là trong Shokumen Irimi Nage/ Kokyu nage. Thầy di chuyển sát uke, và duy trì kết nối đến cuối đòn. Thầy Horii thì hướng dẫn những đòn cơ bản trước, sau đó đến các biến thể của riêng thầy. Thầy hay gọi các anh chị em VN lên làm uke, chắc để giới thiệu với “quần hùng”.

Cuối buổi seminar, thầy Miyamoto có gửi lời cảm ơn đến cô Okamoto và “chồng”. Câu này có vẻ làm thầy Chris hơi không vui. Trước giờ thầy vẫn hay nói nửa đùa nửa thật rằng: “Tên tôi là Chồng-của-Yoko”. Trong 1 lớp của thầy sau đợt seminar, thầy có nói rằng "Đấy, tôi lại được gọi là ông-chồng". Thầy cũng bảo mình là hội Việt Nam không có ai đến buổi tập nào của thầy. Không biết thầy nói thật hay đùa...
---
Lại nói về những buổi tập bình thường. Vẫn còn nhiều điều mình chưa hiểu về cách làm uke. Trước giờ, mình không thích kiểu uke quá ẻo lả, chạy trước và ngã trước khi tori đánh. Thế nên mình thường hơi chậm lại để đợi tín hiệu từ tori trước khi di chuyển. Nhưng cách làm uke của mình bị mọi người ở dojo này đánh giá là quá cứng, phản xạ chậm. Làm uke cần một điểm cân bằng: không phải tự chạy nháo nhào rồi ngã trước khi tori đánh, nhưng vẫn phải biết phản xạ, chuẩn bị tư thế để đi theo động tác của tori, chứ không phải đứng đơ ra như tượng khi tori đã bắt đầu di chuyển.

VD trong Kotogaeshi ura. Cô Okamoto nói là khi tori xoay tenkan ra phía sau uke, uke phải bước chân sau lên và sẵn sàng xoay theo, chứ không phải đứng yên đợi đến khi tori kéo rồi mới quay lại. Cái này không phải là “chưa đánh đã ngã”, mà là chủ động theo sát, duy trì kết nối với tinh thần tiếp tục tấn công tori.

Đôi khi ở lớp tối thứ 2, anh H - người đứng lớp - thường chỉ cách làm uke. Nhưng cá nhân mình đôi khi thấy anh H hay đi quá sâu vào tiểu tiết, VD như uke phải kiễng gót chân lên khi đổ người ngã chẳng hạn.
Những tiểu tiết này thường thì mỗi dojo sẽ có 1 kiểu, và cách ngã ở dojo này chưa chắc đã là đúng ở dojo khác. VD như chính anh H khi làm uke cho đòn Ikkyo thường thả lỏng và lật ngửa ra. Có nhiều dojo không chấp nhận cách ukemi này. Có lần anh H làm uke cho 1 thầy đến thăm võ đường, khi anh ngửa người ra thì thầy kia đá luôn vào ngực anh.
Dù sao thì nhập gia phải tùy tục, mình vẫn cố gắng luyện tập cách làm uke của dojo hiện tại, kể cả những quan điểm lớn (cách uke theo tori) lẫn những tiểu tiết nhỏ (kiễng gót, xoay gối).

[chithanh]

Từ tháng 8, được sự cho phép của thầy Chris và của…vợ, mình bắt đầu tập lớp vũ khí sáng thứ 7.

Ở võ đường mình, 1 tuần có 3 buổi tập vũ khí: sáng t6, tối t6 và sáng thứ 7. Lớp vũ khí có giới hạn số lượng học viên và muốn tập phải hỏi người phụ trách trước và phải đóng thêm phí. Buổi tập sáng thứ 6 do cô Yoko phụ trách, nhưng buổi này bắt đầu lúc 10h30, nên người đi làm như mình không thể tham gia được. Lớp tối thứ 6 là lớp cơ bản do thầy Chris dạy. Thầy Chris cũng từng mời mình đến lớp này nhưng mình phải từ chối vì giờ tập khá sớm nên mình không thể đến kịp sau giờ làm.
Lớp vũ khí sáng thứ 7 thì diễn ra ngay sau lớp taijutsu, cũng do thầy Chris đứng lớp. Mình vẫn tham gia lớp taijutsu từ ngày đầu, nhưng chưa dự lớp vũ khí bao giờ. Một phần vì nghe nói lớp này là lớp nâng cao, nên không dám xin tham gia. Thầy Chris cũng chỉ mời mình đến lớp thứ 6 chứ không có mời mình ở lại tập lớp sáng thứ 7 bao giờ, nên mình nghĩ lớp cũng không còn chỗ.

Nhưng tháng trước, mình nói chuyện với 1 chị thường tập buổi vũ khí sáng thứ 7, chị này bảo dạo này lớp vắng hơn nên mình có thể thử hỏi xin thầy cho tham gia xem sao. Thêm nữa, từ tháng 8, lớp sẽ chuyển sang tập jo. Jo thì mình có từng tập 1 thời gian dài ở Ikoma, dù chương trình không được “chính thống” cho lắm nhưng động tác cơ bản thì mình vẫn nhớ. Thế nên mình nghĩ nếu là jo dù là lớp nâng cao thì vẫn có thể theo được.

1 điểm nữa là buổi vũ khí t7 sẽ diễn ra ngay sau lớp taijutsu nên mình không mất công đến dojo thêm 1 buổi nữa, mà chỉ là về muộn hơn 1 tiếng vào trưa thứ 7 > mình lấy điểm tiện lợi này để xin phép vợ cho tập. Vợ mình thì sáng t7 thường dậy muộn 1 chút hay dẫn con đi siêu thị đến quá trưa nên việc mình về muộn ngược lại lại cho vợ thêm thời gian mua sắm, nên vợ mình đã đồng ý.

Sau khi được sự đồng ý của vợ thì vào buổi tập sáng t7, sau khi kết thúc lớp Taijutsu, mình đã đến hỏi thầy Chris, xin được tập buổi vũ khí. Thầy Chris bảo mình ở lại tập luôn.

Thầy Chris dạy theo bài của thầy Chiba. So với bài của Iwama mà mình tập trước đây thì có nhiều điểm khác. Sau đây là vài cảm nhận của mình sau vài buổi tập:

Đòn jo của thầy Chiba vươn xa hơn. Kể cả đối luyện, ví dụ lúc kết đòn với tsuki, tori sẽ vươn hết tầm gậy để đâm. Uke phải lùi lại để tránh. Hồi mình tập với thầy Hòa ở Davis thì chỉ người đánh chạm đến uke và uke không cần di chuyển.

Phả ứng của uke là điểm khác biệt thứ 2, uke kiểu thầy Chiba phải phản ứng lại nhiều hơn và nhạy hơn với đòn của tori. Có nhiều đòn gạt, đập nhắm vào tay uke > uke phải biết thả tay, tránh hoặc di chuyển nương theo lực của tori.

Iwama cũng có đòn gạt, đập gậy của đối phương, nhưng không nhiều. Trong bài của thầy Chiba thì lại có rất nhiều đòn kiểu này. Điều này khá thú vị vì có thể phát lực thoải mái để kiểm tra hiệu quả động tác của mình.

Nhưng việc có quá nhiều cách gạt, đập khiến động tác rất khó nhớ. Sau vài buổi đầu khi tập những động tác riêng lẻ, mình đã nghĩ mình có thể theo được lớp. Nhưng đến buổi thứ 6 tuần trước, khi thầy nối các động tác lại thì mình hoàn toàn đứng hình vì không thể nhớ được thứ tự. Thầy phải mời 1 senpai ra kèm riêng cho mình. Cuối buổi, thầy bảo mấy senpai gửi clip các bài vũ khí cho mình và bảo mình xem kĩ clip để nhớ động tác trước khi đến lớp. Không ngờ sau gần 20 năm tập mà vẫn có lúc cảm thấy “quê” như vậy :P