Seishiro Endo Shihan

[wago]

SHU - HA - RI
Trích 響きと結び－私の求める合気道 (Vibration and Connection – The Aikido that I pursue - Endo Seishiro).

Càng luyện tập thì càng phải trở nên nhu nhuyễn, tự do, sáng tạo. Đó là điều tôi nghĩ. Không để bận tâm đến những điều thiển cận trước mắt, mà cần luyện tập chính xác, biết cách giữ tâm mình, cách dụng thân mình, đi tìm tính cơ năng, tính hợp lý, tính an toàn, thẩm mĩ và vẻ nhã nhặn.

Bắt đầu việc luyện tập, rồi dần dần phát triển lên, chúng ta sẽ kinh qua các giai đoạn gọi là “Thủ-Phá-Li”. Đây là khái niệm chỉ bản chất mối quan hệ giữa người tập với cái hình của đòn đánh (kata), trong khi tập các bài kata.

“Thủ” nghĩa là, một cách trung thực, luyện tập chính xác các bài kata, để lĩnh hội cái cơ bản của môn nghệ thuật. Cụ thể thì đây chính là giai đoạn bắt chước, mô phỏng, học tập, tôi luyện. Tuy nhiên dù có thực hiện một cách trung thực thế nào, theo thời gian, từ tư chất và kinh nghiệm của người tập mà sẽ nảy sinh nghi vấn, hay nhận thấy những điểm của kata không phù hợp với cá nhân người tập. Giai đoạn biết về kata, bắt chước, mô phỏng, học tập, rèn luyện càng sâu thì càng dễ nảy sinh ra mâu thuẫn. Để rồi, trong mình nảy sinh nhu cầu phá vỡ cái “kata” mà đã thu tập được, không còn vướng bận vào kata nữa. Giai đoạn này gọi là “Phá”.

Một người không nên ở tại giai đoạn “Phá” quá lâu. Nếu làm vậy sẽ là đi ngược lại với tinh thần vì sáng tạo. Hành động “phá kata” càng sâu thì sẽ dẫn đến cảm giác trống trải và phù phiếm. Vì suy cho cùng, dù là tự mình “phá” kata nhưng nó vẫn phải liên quan đến kata đó, vẫn bị bó mình vào cái thế giới đó. Chúng ta muốn trở nên thật sự tự do, hoàn toàn không bị bó buộc vào kata. Tôi nghĩ vậy. Và khi thực hiện được ước nguyện đó nghĩa là chúng ta đã sang giai đoạn “Li”. Đây là thời điểm chín muồi, giai đoạn chúng ta sáng tạo ra những kata mới. Khi này, người luyện tập đã quên được kata, nhưng lại có thể hành động phù hợp với kata.
(Tham khảo: Minamoto Ryoen, Kata, NXB shobunsha)

Dưới đây là những lời dạy liên quan đến kata mà khai tổ đã để lại cho chúng ta.

“Bản chất của Aikido là sự thay đổi theo hoàn cảnh, thời gian, theo năm tháng. Tôi đứng ở các điểm mốc đó, như người dẫn đường của chính mình, hướng dẫn tôi tập luyện. Vì vậy, Aikido không có kata. Không phải kata, tất cả đều là việc nghiên cứu linh khí” (Aiki Shinzui, trang 17, NXB Hakujusha)
“Không được phép để tất cả bị chi phối bởi kata. Vì khi đó thì ta không còn khả năng thực hiện những cử động tinh vi. (Aiki Shinzui, trang 18)
Tương tự như vậy, ông khẳng định “Aikido không có kata” ở các trang 23, 50, 51 của Aiki Shinzui.

Như vậy thì làm cách nào mà ta có thể sáng tạo đòn đánh để không phụ thuộc vào kata? Đối với câu hỏi này, trong cuốn Aiki Shinzui của khai tổ cũng đã cho chúng ta một vài gợi ý.

“Người luyện võ, phải lấy cái chân tướng của cái vạn hữu vạn thần (vũ trụ vô biên) làm cơ sở để dựa vào đó mà tu luyện. Ví dụ như khi nhìn dòng nước sông chảy thì phải giác ngộ được quy luật của cái thiên biến vạn hóa, hay khi nhìn sự suy chuyển của thể gian mà nghĩ ra cách thực hiện vô hạn vô lượng các đòn đánh. (Cùng quyển, trang 106)
“Tất cả mọi thứ, núi, sông, cây, cỏ, từng cái từng cái đều là người thầy thông thái của ta. (trang 165)
“Chuyển động tròn chính là chiêu của Aiki. Chuyển động của đòn đánh cảm ứng với cơ thể, đọng lại chính là linh hồn của hình tròn.
Hình tròn thì trống không, từ trong cái trống không đó tâm được sản sinh ra. Trống không chính là sự tự do tự tại. Tại cái trống không khi mà sinh ra trung tâm thì khí được sinh ra. Tại trung tâm của cái trống không ấy, tồn tại cái liên kết với vô hạn lượng của vũ trụ, của sự sống, đó là linh hồn. Linh hồn là cái sinh ra tất cả mọi thứ, và là cha mẹ của cái bất diệt. (Giản lược) Cái cốt yếu của hình tròn là sinh ra trung tâm từ cái trống không, từ đó mới sinh ra đòn đánh. (Trang 120-121)

“Chủ yếu của aiki keiko là tập hình của khí và tanrenho (luyện tập làm mềm và làm cứng cơ thể, tập gân cơ…)
Từ chính xác mà khai tổ dùng để nói về cái “trống không” là “giai không”, không có trong từ điển. Trong phật giáo, mọi chuyện xảy ra đều là do duyên khởi mà thành, cái vĩnh viễn cố định không biến đổi là cái “không”. Khi đọc các lời dạy của khai tổ, tôi hiểu “giai không” nghĩa là “không có”, “cái không tuyệt đối”.

Người dịch: KXD
https://recadobossa.wordpress.com/