Nobuyoshi Tamura

[wago]

Đọc được bài này và thật sự cảm động về những gì Leo Tamaki viết về thầy của mình, thầy Tamura Nobuyoshi, đặc biệt là đoạn cuối cùng khi thầy ra đi.

Lần đầu tiên gặp gỡ
Lần đầu tiên tôi gặp thầy Tamura Nobuyoshi là khi tôi mới 21 tuổi. Lúc ấy tôi mới tập Aikido chưa đến 1 tuần. Thầy của tôi đi dự seminar của thầy Tamura, vốn là thầy của thầy tôi, và ông đề nghị tôi cùng tham gia với ông. Tôi không hẳn là một người mới tập. Tôi tập võ từ khi tôi mới 6, tôi tập cả karate và kickboxing.
Tôi phải thừa nhận là lý do tôi tập aikido thật sự không tốt lắm. Tôi đang suy tính nghề nghiệp của mình là thầy dạy karate chuyên nghiệp. Nhưng vào lúc đó, tôi nghĩ kỹ thuật là để thể hiện sức mạnh thể chất. Vì thế, những gì tôi băn khoăn, hiệu quả của người võ sĩ – và theo đó, là giá trị của người võ sĩ -- phần nhiều là do khả năng thể chất. Dĩ nhiên, theo cách hiểu như vậy, tôi không nghĩ võ thuật dành cho người “già” (lớn hơn 40 tuổi), và phụ nữ và trẻ em. (vâng, tôi hiểu, điều này thật thảm bải, ngay cả khi mình mới 21 tuổi). Ở chừng mực nào đó, tôi tìm kiếm một một môn nào ấy phù hợp với nhóm đối tượng này, và tôi nghĩ đến thái cực quyền, yoga và aikido. Cuối cùng tôi chọn aikido, vì nghĩ rằng ít nhất tôi có thể học được vài thế khóa khớp. Vâng – lý do ấy thật tệ.

Địa điểm tổ chức seminar cách khoảng 110 dặm, từ Paris đến Le Havre, và tôi không kỳ vọng gì nhiều. Vì thế, tôi ngạc nhiên khi thấy một số lượng lớn người luyện tập. Có khoảng 300 võ sinh, hào hứng tập luyện. Và rồi một ông già nhỏ thó bước đi chậm rãi vào shinden (thầy lúc ấy 62, nhưng các bạn nhớ rằng, tôi mới 21), và lúc đó tôi nghĩ “kỳ cuối tuần này sẽ dài thê thảm đây.” Và bài khởi động chẳng làm thay đổi những gì tôi nghĩ. Chúng tôi tập một loạt các động tác trong tư thế seiza. Đầu gối tôi đau kinh khủng, vì trước giờ chỉ quen tập quỳ cho bài tập thở (thiền) vào đầu và cuối các buổi tập.

Rồi thầy ra dấu cho một võ sinh trẻ tấn công thầy. Và tôi đã sửng sốt. Cho đến cuối đời, tôi sẽ không bao giờ quên cảm giác kính sợ mà tôi trải qua trong suốt kỳ cuối tuần ấy. Tôi đã được đọc về các võ sư mà võ thuật vượt quá khỏi sức mạnh thể chất thông thường, tôi đã đọc về những ông võ sư già có thể khống chế những người trẻ hơn dễ như bỡn. Nhưng tôi chưa bao giờ tận mắt chứng kiến hay cảm nhận được cho đến thời điểm đó.
Tôi thấy thầy Tamura tập như giỡn một thành viên của đạo đường mới của tôi, anh ta vừa là cảnh sát đặc nhiệm vừa là một tay đám bốc. Khi thầy tập với tôi, tôi cảm giác bị kiểm soát hoàn toàn. Tôi bị ném đi ném lại và khóa xuống thảm. Vì tôi không biết gì về aikido, không có chuyện tôi tự nguyện chiều theo, cho dù tôi có muốn đi nữa. Buổi tập cuối tuần ấy đã thay đổi cuộc đời tôi mãi mãi. Trong vòng vài tháng tôi ngừng tập karate, kickboxing, và dành trọn đời mình cho aikido.

Cảm giác như thế nào khi bị thầy Tamura đánh?
Tôi đã tập với thầy Tamura trong suốt 15 năm, bắt đầu từ năm 1995, và kỹ thuật của thầy thay đổi qua thời gian. Trong những năm đầu, kỹ thuật thầy rất chính xác, thậm chí sắc bén. Và nó cũng đau. Thầy không gây ra đau một cách vô cớ, nhưng nếu ai đó không theo sự chuyển động, nó sẽ đau, không nhiều, nhưng luôn bị đau nếu bạn cưỡng lại hay đi chệch khỏi “đường”. Đặc biệt, nó đau theo kiểu bạn tự gây ra cho mình, vì khi bạn thực sự đi theo chuyển động, cái đau biến mất.

Vào năm 1998, tôi đã chuyển qua sống ở Nhật vài năm, sống gần ở Aikikai Hombu. Thầy Tamura thường xuyên về Hombu, và tôi luôn cố gắng có mặt khi thầy về đó. Thầy không bao giờ bỏ lỡ lớp buổi sang thứ Bảy lúc tám giờ. Đó là lớp mà thầy dạy khi thầy còn là uchi-deshi. Khi thầy đi hưởng tuần trăng mật với vợ vào năm 1964, thầy nhờ thầy Sasaki Masando thay thế trong vài tháng. Điều không ngờ là thầy đã định cư luôn ở Pháp và không bao giờ dạy lớp ấy nữa!
Mặc dù thầy Tamura có đứng vài lớp khi thầy quay trở lại Nhật, thầy không bao giờ dạy giờ sang thứ Bảy; thay vào đó, thầy chỉ tập luyện, như mọi người khác. Những ngày đó, nhiều người muốn được tập với thầy phát điên lên được, và thông thường, thầy tập với 2 hay 3 người. Tôi đã may mắn là một trong số ấy.

Dĩ nhiên, cách thầy Tamura thực hiện kỹ thuật phù hợp với cơ thể của thầy. Dù cao hơn sư tổ, thầy vẫn nhỏ con so với người phương Tây. Thầy đã phát triển một cách làm mất thăng bằng đối phương. Vì thầy nhỏ con hơn, nên có cảm tưởng bạn rớt vào khoảng không vậy. Cách đó rất hiệu quả, mặc dù nó không dễ tí nào với những người vóc dáng tầm thước hay nhỏ con.

Một điều khác đặc trưng của thầy Tamura là thầy luôn tạo sức ép thường trực lên bạn. Thầy không bao giờ để bạn kịp thở, thầy luôn thu hẹp không gian, khiến bạn chỉ còn một đường là tấn công thầy, theo cách mà thầy có thể kiểm soát một cách hoàn hảo. Tiếng kiai của thầy cũng không thể quên được, như một tiếng rống phát xuất từ phần sâu nhất của cơ thể thầy. Sức mạnh của tiếng hét thật đáng nể so với tầm vóc nhỏ bé của thầy.

Sự thay đổi: sự ảnh hưởng của thầy Kuroda
Khoảng thời gian giữa năm 1998 và 2001, kỹ thuật của thầy thay đổi rất nhiều. Kỹ thuật của thầy không còn đau nữa! Tôi thật kinh ngạc, và cuối buổi tập, tôi bạo gan nói với với rằng “thầy, không thể tin được. em không còn cảm thấy đau nữa mỗi khi thầy đánh.” thầy cười, nháy mắt với tôi và nói, “bời vì nó không còn cần thiết nữa.”

Thầy Tamura không chỉ thay đổi cách thầy thực hiện kỹ thuật, toàn bộ hình thức – hay hệ thống của thầy, nếu bạn muốn hiểu vậy – cũng đều thay đổi. Khi thầy còn là một nội đệ tử trẻ, thầy thường hay bị châm trọc là bản sao nguyên bản của tổ sư. Tuy nhiên, đến cuối đời, mọi người sẽ thấy kỹ thuật của thầy khác xa những gì thầy học từ Tổ sư.

Thầy Tamura đam mê tập luyện và nghiên cứu. Tôi nghĩ rằng thầy luôn tìm cách làm tốt hơn. Không phải thứ nào thầy tìm thấy cũng có giá trị. Thầy tạo ra một vài thay đổi nhưng sau đó thầy bỏ, và quay trở lại cách trước đó. Đôi lúc, thầy đổi sang cách khác mới lần nữa. Nhưng ảnh hưởng đến thầy nhiều nhất, không thể nghi ngờ, là thầy Kuroda Tetsuzan, thuộc đạo đường Shinbukan. Nó có một ảnh hưởng một cách kinh ngạc đến võ thuật của thầy.

Ảnh hưởng của thầy Kuroda lên võ thuật của thầy Tamura là chủ đề mà tôi tránh nói đến. Nó không phải là cái gì mà thầy Tamura muốn giấu và thực ra thầy đã nói về nó trong vài dịp, trên phim hay trên đài. Tuy nhiên, tôi chọn để nói một vài trích đoạn trong các cuộc nói chuyện của thầy về thầy Kuroda, vì tôi có cảm giác người ta có thể dung nó làm phương tiện tấn công thầy, nếu như nó bị đem ra thảo luận rộng rãi. Đã có những chỉ trích về võ thuật của thầy Tamura, có vài chỉ trích đi quá xa như nói rằng thầy lừa đảo, không thật sự sử dụng aikido, và tôi không muốn cho họ có cớ để tấn công thầy. Những lời chỉ trích thô bạo nhất lại là ở Pháp, nơi có đến hai tổ chức aikido lớn và nhiều nhóm nhỏ, lúc nào cũng đấu đá lẫn nhau. (vâng tôi biết, họ nên luyện tập aikido, nhưng tôi cho rằng họ cũng là con người mà thôi)

Ở chừng mực nào đó, với những ai đã từng biết phương pháp của thầy Kuroda, họ sẽ nhìn thay ngay khi thầy Tamura bắt đầu di chuyển. Đây là những ví dụ về những thứ đã tạo cảm hứng cho thầy Tamura, mà bạn có thể thấy khi thầy tập luyện, đó là những thứ của thầy Kuroda:
- cách nắm kiếm, ngón tay út không nắm, mà để che tsuka gashira.
- Suburi đầu tiên, gọi là wa no tachi
- Ukemi, trước và sau
- những bài tập thở mà thầy dung mỗi khi kết thúc buổi tập
- phương pháp bước đi
- các nguyên lý về di chuyển, như là tōsokudo (tốc độ bất biến), v.v…
- iaijustu, thầy Tamura thường tập iaijutsu riêng, theo tôi biết thầy chỉ biểu diễn trước công chúng 2 lần (một lần trong seminar ở Thái Lan, và một lần trong một seminar mà tôi tham gia tại võ đường của thầy)

Thầy Tamura luôn luôn có những kỹ thuật rất sắc bén, đó là thứ mà người ta có thể thấy trong những phim thời xưa của thầy. Qua thời gian, cái chạm của thầy Tamura trở nên ngày càng mềm hơn, mặc dù thầy không bao giờ mất di sự sắc bén, cái có lẽ là nhãn hiệu của thầy. Khi thầy khám phá ra Shinbukan, cách luyện tập tay không của thầy càng trở nên giống với cách thực hiện với kiếm. Sự thật, vào cuối đời, các động tác của thầy thỉnh thoảng khó hiểu, nếu bạn không nghĩ các động tác đó giống như động tác kiếm. Cái truyền cảm hứng cho tôi nhiều nhất là cái tôi cảm nhận ở thầy trong những năm cuối đời. Cái chạm của thầy thật nhẹ và kỹ thuật của thầy thật thuần khiết, hoàn toàn loại bỏ mọi động tác không cần thiết. Một khi bạn hiểu hệ thống nghiên cứu của thầy, những gì thầy dạy đã đạt đến một độ sâu khác.

Hai loại người tinh thông
Tôi đã gặp hai loại người tinh thông võ thuật trong suốt sự nghiệp của tôi. Người thứ nhất là người thừa hưởng những gì truyền thống. Người ấy nghiên cứu những gì thế hệ trước truyền lại một cách tỉ mỉ, thậm chí khi người ấy có một cái nhìn cởi mở về những thứ xảy ra xung quanh, người ấy cũng hiếm khi “vay mượn” những thứ ấy. Những người như thầy Kuroda Tetsuzan là hiện thân như vậy. Những người ấy có thể làm môn võ mình phát triển, và họ có thể bổ sung them những cái mới mà họ khám phá được, nhưng họ không đem những thứ từ môn phái khác vào võ của mình. Họ cho rằng làm như vậy là chôm chỉa. Mặt khác, bạn gặp những người họ lấy tất cả những gì họ thích, ở bất kỳ nơi nào mà họ tìm thấy. Tôi nghĩ rằng thầy Takeda Sokaku và thầy Ueshiba Morihei cả hai đều thuộc loại này. Thầy Tamura cũng là loại người này. Theo cách hiểu như vậy, tôi tin rằng thầy có những phẩm chất của ông thầy của thầy.

Vậy nhìn lại thầy Tamura trong thập niên 1990, luôn luôn hăm hở cải thiện aikido của mình. Thầy nghe về thầy Kuroda, và tìm hiểu võ thuật của thầy Kuroda qua sách vở và phim ảnh. Ở vào địa vị của mình, thầy khong thể trở thành học trò của môn võ khác, mặc dù thầy từng nói trong một bài phỏng vấn của tôi với thầy đã được đăng trên báo rằng thầy muốn làm như thế. Và thầy đã liên hệ với thầy Kuroda và đến gặp thầy Kuroda. Qua cuộc gặp gỡ, thầy tìm thấy đầy đủ những thứ để bổ sung cho nghiên cứu của thầy và thay đổi võ thuật của mình.

Tôi làm học trò của thầy Kuroda từ năm 2004, trong lúc đó tôi vẫn luyện tập với thầy Tamura. Tôi có thể nói rằng, thầy Tamura cố gắng hiểu và cho vào hệ thống của mình những nguyên lý tốt nhất trong hệ thống của thầy Kuroda. Hơn nữa, thầy đã làm việc ấy mà không cần nhờ sự giúp đỡ của tôi vì, như những võ sinh khác của Shinbukan, tôi đã thề sẽ không dạy và biểu diễn bất cứ cái gì từ môn phái. Tôi không dấu thầy Tamura về việc tôi gia nhập môn phái ấy, nhưng là một người hiểu chuyện, thầy không bao giờ hỏi tôi bất kỳ điều gì về chủ đề ấy.

Người tạo cảm hứng cho hang nghìn người khác
Thầy Tamura Nobuyoshi đã ra đi yên bình, theo một cách khiến mọi người nể trọng. Thầy bị ung thư, và dần trở nên rất yếu. Tới một lúc, thầy quyết định thế là đủ. Thầy tự rút hết mọi ống truyền trên người thầy, tự mình ra khỏi giường, và đứng trong vòng tay yêu thương của vợ. Thầy đã ra đi trong tư thế ấy.
Thầy từng nói với tôi rằng thầy thật ngu ngốc vì đã không sang tạo ra cái gì mới, mà chỉ cố gắng làm tốt hơn một vài thứ. Thầy đã thực sự làm điều đó. Nhưng quan trọng hơn cả, thầy là nguồn cảm hứng cho hằng nghìn người trên khắp thế giới và cho cả tôi. Cám ơn thầy.
Leo Tamaki – Aikijournal
Trích từ www.leotamaki.com - Tamura Nobuyoshi: The sharp blade - It had to be felt #31
Dịch: Kansha Dojo