Cơ sở võ học của AIKIDO

[BMTD]

3.10 Một quan niệm khác về Khí

Như chúng ta đã thấy trong phần trước, các quan niệm về khí trong Đông y, khí công và võ AIKIDO đa phần đều là những quan niệm siêu hình. Theo đó, người luyện tập AIKIDO không biết rõ khí là gì, khi tập luyện các đòn thế thì vận khí ra sao vì các môn võ Trung Quốc đều có những bài luyện tập khí công. Trong phần này chúng ta thử đi tìm một câu trả lời có tính thực tiễn hơn.

Từ những quan niệm về khí trong dân gian, trong khí công và trong AIKIDO đã trình bày ở phần trước, chúng ta thấy có các ý niệm chính về khí:

1. Khí là môi trường nuôi dưỡng sự sống. Theo ý này, khí chính là không khí, cung cấp dưỡng khí để nuôi dưỡng các sinh vật trên trái đất. Vì vậy, không có khí thì không có sự sống; khí đi liền với hô hấp, ngưng thở có nghĩa là chết.

2. Từ ý niệm khí theo nghĩa đen ở trên, khí được hình dung như một dòng chảy vô hình trong cơ thể người, cung cấp năng lượng và sức mạnh cho sinh vật hoạt động. Chúng ta có thể dùng ý (tư tưởng) để vận chuyển khí trong cơ thể thông qua các phương pháp luyện ý, dẫn khí trong khí công.

3. Khái quát hóa hơn, khí là động lực làm vũ trụ vận động và phát triển, tạo ra các hiện tượng trong vũ trụ. Chúng ta có thể thu hút nguồn lực của khí này vào trong cơ thể thông qua các phương pháp luyện thở trong khí công.

Với nhận định đó, chúng ta có thể quy kết ba ý niệm của khí thành các khái niệm cụ thể như sau, đó là:

1. Các chất khí có sẵn trong không khí tham gia vào quá trình sống (khí ô-xy, khí các-bô-níc). Trong quá trình sống, các tế bào cần phải sử dụng khí ô-xy (dưỡng khí) để đốt cháy các chất, sinh ra năng lượng và khí các-bô-níc (thán khí). Trong quá trình tuần hoàn, máu vận chuyển dưỡng khí đến tế bào và nhận thán khí chuyển về phổi. Thông qua quá trình hô hấp tại phổi, thán khí được thải ra ngoài và máu lại lấy dưỡng khí từ không khí đưa vào. Khả năng dự trữ khí ô-xy trong cơ thể nói chung không lớn lắm nên để duy trì sự sống, chúng ta luôn phải hít thở (hô hấp). Thiếu ô-xy trong vài phút là chết não, do vậy ngừng thở là chết.

2. Xung động thần kinh. Y học hiện đại đã chứng minh hệ thần kinh đóng vai trò điều khiển toàn bộ hoạt động của tất cả các cơ quan khác trong cơ thể. Cơ chế hoạt động về cơ bản như sau: (1) Các cơ quan cảm giác ghi nhận các tín hiệu từ môi trường rồi báo hiệu cho não biết nhờ vào các xung động thần kinh lan truyền qua đường thần kinh cảm giác, (2) Não ghi nhận, phân tích, tổng hợp; (3) Não phát ra các xung động thần kinh truyền qua đường thần kinh vận động đến các cơ quan vận động (gân, cơ). Do vậy,

- Tình trạng tâm lý hoặc sức khỏe biểu lộ ra ánh mắt, nét mặt, lời nói, cử chỉ và có thể lan tỏa, ảnh hưởng đến những người xung quanh. Khi nóng giận, một người có thể nói ra những điều xúc phạm đến ta và có thể khiến ta nổi giận. Nếu ta vẫn giữ được hòa khí và bình tĩnh thì có thể làm đảo ngược tình hình, tránh được các xung đột.

- Luyện khí công có thể được xem như một phương pháp rèn luyện khả năng điều khiển của não (dẫn ý, dẫn khí). Bằng cách luyện thở và tưởng tượng đang dẫn khí qua các đường kinh mạch, não điều khiển quá trình thu nhận dưỡng khí và thải thán khí ở phổi, kiểm soát khả năng giãn nỡ có chủ ý các mạch máu để đưa máu nhiều hơn đến những nơi mong muốn. Võ sư Tohei trong một tài liệu gần đây dẫn giải về phương pháp thở bằng khí (Ki-Breathing) của mình cũng giải thích tương tự.

3. Các quy luật tự nhiên. Với quan niệm Khí là động lực hình thành nên vũ trụ, động lực làm cho nó vận động và phát triển như chúng ta đã quan sát thấy thì Khí ở đây chính là những quy luật tự nhiên mà con người đã khám phá ra trong suốt chiều dài lịch sử của loài người.

Dựa theo cách giải thích này, chúng ta thử trả lời những câu hỏi đã được đặt ra ở cuối phần trước.

- Có tồn tại Khí hay không? Nếu có thì thật sự Khí là gì?

Có. Nhưng không phải dưới dạng một loại năng lượng vô hình, siêu hình. Khí chính là nguồn dưỡng khí chúng ta hít thở để có thể sống và hoạt động; Khí chính là dòng tư tưởng đã tạo ra luồng thần kinh kiểm soát các hoạt động của cơ thể và chính là các quy luật khách quan của tự nhiên mà chúng ta dù biết hay không biết cũng phải tuân theo.

- Vận dụng Khí ra sao trong các đòn thế?

Nói ngắn gọn, phải hiểu rõ các quy luật khách quan trong tự nhiên như đã được phân tích ở các chương trước và vận dụng chúng trong suốt quá trình luyện tập AIKIDO. Việc vận dụng sẽ được cụ thể hóa trong các nguyên lý và nguyên tắc thực hành AIKIDO.

Trên quan điểm đó, mỗi đòn thế AIKIDO đều là một bài luyện khí công, tương tự như những bài quyền trong Thái Cực Quyền. Người võ sinh AIKIDO khi thực hiện các đòn thế cần vận dụng đúng các quy luật về lực, quy luật về chuyển động, về thăng bằng, quy luật sức mạnh tối ưu của các cơ và của cơ thể, … một cách có chủ ý, “Dụng ý bất dụng lực”. Khi đó, với sự luyện tập đều đặn và bền bỉ, các chiêu thức trong một đòn thế hoàn toàn hòa nhập, ăn khớp với nhau, từng thớ cơ trong cơ thể được điều khiển chính xác, cho phép người võ sinh có thể kiểm soát được các đòn thế, cảm thấy như trong cơ thể mình có một dòng khí mạnh mẽ tuôn chảy, tạo ra một sức mạnh khiến bản thân chúng ta hết sức bất ngờ.

Nếu các bạn đã trải nghiệm được điều này thì khi đọc lại những diễn giải về khí của các võ sư AIKIDO đã trích dẫn ở những bài viết trước, chúng ta thấy rằng những điều họ nói hoàn toàn chính xác.

PS: Một số người vẫn xem AIKIDO và Thái Cực Quyền là một môn khí công thuộc trường phái nội công.