Phỏng vấn thầy Donovan Waite

[wago]

Việc luyện tập ở New York Aikikai có khác với những gì thầy thường tập?
Có. Việc luyện tập nhấn mạnh hơn với phần xử lý uke, về mức độ thể chất/vật lý . Tập luyện với thầy Ralph cũng gắn với kỹ thuật căn bản. Thầy Yamada giải thích tất cả mọi căn bản của tôi. Thầy luôn luôn di chuyển, không bao giờ đứng yên một chỗ. Thầy Yamada giải thích mọi thứ rất rõ ràng. Thầy thật sự cột mọi thứ lại cho tôi.

Thế còn những người ở New York Aikikai? Họ có khác với những bạn tập của thầy ở Anh?
Rất khác. Trong khuôn khổ luyện tập, thầy Yamada cho phép họ là chính họ. Thầy chỉ một vài thứ, và những người khác cũng làm theo giống vậy, nhưng theo cách hiểu của họ. Họ chơi với kỹ thuật. Tôi thì quen với việc mà học viên làm theo đúng những gì thầy chỉ. Khi tôi mới đến dojo, tôi thường tự hỏi, “tại sao mọi người tập thực hiện kỹ thuật theo cách của mình nhỉ?” Thầy Yamada sẽ nói, “Tốt là để học viên tự khám phá ra cách của mình.”

Thế còn New York? Nó có khác với
Ồ, khác nhiều. Thời tiết mát mẻ hơn và nhiều mây hơn. Tôi không hiểu tại sao tôi sống ở Anh lâu như vậy. Tôi luôn luôn là người thích ở nơi có nhiều mặt trời. Thật kỳ lạ là tôi đã ở đó lâu đến vậy.

Thầy đâu thật sự chuyển đến vùng ở nước Mỹ có nhiều ánh nắng nhất.
Đúng vậy – nhưng ít ra New York cũng có mùa. Ở Anh, thời tiết cơ bản là giống nhau cả năm. Chỉ có một tuần là có nắng, và nó là như vậy đấy.

Nhịp sống ở Manhattan có khiến thầy cảm giác bị rớt lại không?
Lúc đầu thì có. Tôi quen ở một căn phòng yên tĩnh và một cốc bia sau giờ tập. Nhưng ở New York mọi thứ không dừng lại. Ban đầu, tôi tự hỏi tại sao mọi người có thể sống nhanh như vậy. Khi tôi mới tới, tôi nghĩ rằng người sống ở New York cư xử kém và bất lịch sự. Nhưng khi tôi quen với nhịp sống như vậy, tôi hiểu ra rằng nó không phải như vậy. Nhịp sống hối hả đã khiến nó dường như là như vậy. Tôi quan sát cách người dân New York giao tiếp và đi đến kết luận họ là chính họ. Khi anh sống theo kiểu người New York, mọi thứ cũng không quá tệ. Mọi nơi đều mở cửa vào buổi tối, và luôn luôn có thứ để làm. Khi tôi trở lại Anh sau khi ở New York có lẽ khoảng một năm, nước Anh sống dường như quá chậm.



Ngoài việc dạy ở New York Aikikai, thầy còn dạy ở trường Đại Học New York. Bắt đầu từ khi nào?
Khoảng 2 năm trước. Tôi dạy Aikido ở trường nghệ thuật đó. Sinh viên trường đang học cái gọi là điệu nhảy Meisner. Người dựng lên lớp ấy, Lorrie Peters, đã đọc về Aikido, và bà ta nghĩ rằng các nguyên lý Aikido phù hợp với các điệu nhảy Meisner.

Bà ấy có nghĩ rằng sinh viên biết một chút về Aikido để họ có thể biên đạo các điệu múa cho các cảnh đánh nhau?
Không, bà ấy muốn sinh viên họ học Aikido như thể họ đang ở một trong dojo thật sự. Bà ấy yêu cầu tôi dạy họ như tôi dạy cho các học viên khác.

Các sinh viên trường nghệ thuật có hỏi tại sao họ phải học Aikido không?
Có vài người có, đặc biệt là lúc đầu. Nhưng họ đến xem rằng nó có giúp họ thể hiện bản thân thông cơ thể. Họ dường như rất thích, và vài người muốn đến dojo như các học viên thường xuyên.

Tôi nghe rằng, khi các sinh viên trường nghệ thuật trở nên thích Aikido, thầy trở nên thích thú với diễn xuất. Điều đó có đúng không?
Tôi đua đòi thôi. Có vài người ở dojo có đóng kịch ở nhà hát, đóng phim quảng cáo hay phim truyền hình. Ở New York, phim được quay suốt. Khi đi chơi với các sinh viên trường nghệ thuật, họ nói nhiều về diễn xuất, khiến tôi quan tâm.

Có đúng là thầy có xuất hiện trong một bộ phim.
Có. Lúc đó vui. Biết được phim được làm ra như thế nào cũng thú vị.

Lần đó cái gì khiến thầy ngạc nhiên nhất?
Thời gian và công việc để quay một cảnh nhỏ. Một cảnh có thể được quay đi quay lại nhiều lần. Mất rất nhiều thời gian để sắp đặt các máy quay cho đúng góc, để lấy được khung hình mà đạo diễn mong muốn. Trong khi mọi người sắp xếp, diễn viên phải chờ hay vào phòng thay đồ của anh ta. Nó có thể mất vài tiếng cho đến khi anh được gọi ra. Và đạo diễn nói cho anh biết cái mà ông ta muốn: “nói cái này. Đi tới máy quay như thế nào. Diễn như vầy.”

Đó có phải là một bộ phim về Aikido?
Ừm, người viết kịch bản và sản xuất bộ phim luyện tập tại một dojo mà tôi là huấn luyện viên. Nhưng nó không phải là một bộ phim võ thuật. Trong phim, có người tới dojo tôi để học aikido. Anh có thái độ không hay lắm, anh ta tưởng anh ta biết tất cả mọi thứ, và anh ta to hơn và mạnh hơn những người khác. Anh ta luôn luôn muốn nhảy vào và đánh đấm. Mục đích của bộ phim là cho người ta thấy sự ảnh hưởng của Aikido lên tính cách một người. Tôi nghĩ bộ phim ấy có ý nghĩa tốt. Tôi có bản video của bộ phim ấy. Nó được chiếu ở một liên hoan phim ở New York, nhưng tôi không được xem dịp ấy.

Thầy có dự kiến cho một dự án phim khác?
Một học viên tại dojo có dự định đóng một bộ phim khác – một bộ phim hơi thiên về thể loại hành động, tôi nghĩ vậy – và tôi đang biên đạo cho các cảnh đánh nhau.

Bằng Aikido?
Vâng, người viết kịch bản muốn cho thấy khả năng tự vệ của kỹ thuật Aikido.



Thầy là uke cho thầy Yamada trong băng video rất phổ biến Aikido: Sức mạnh và căn bản. Liệu dự kiến có thêm những tập tiếp theo trong bộ đó không?
Chúng tôi định phát hành thêm tập mới vào năm 1996.

Và tôi nghe đồn rằng thầy đang hợp tác với thầy Sugano trên một đĩa CD
Vâng, CD về võ thuật. Khi những nhà sản xuất liên hệ, họ nói rằng họ muốn làm một bộ phim tư liệu về những môn võ khác nhau ở thành phố này – một thứ gì đó mang tính thông tin cho những người muốn tìm hiểu những môn võ khác nhau và xem xem họ muốn học cái gì. Thầy Sugano và tôi đã thực hiện không lấy tiền. Sau khi hoàn thành, chúng tôi tự hỏi xem có bao giờ chúng tôi lại nghe từ họ. Vài năm trôi qua, và chúng tôi chẳng nghe thầy gì cả. Rồi một học viên cho tôi xem cái CD. Nó khá hay!

Cho phép tôi quay lại về chủ đề phim ảnh mà thầy đã làm. Thầy nói thầy đóng vai thầy dạy Aikido, người giúp đỡ người khác thay đổi tính cách mình thông qua luyện tập Aikido. Thầy có tin rằng thay đổi tính cách thực sự xảy ra trong Aikido?
Có.

Thầy muốn nói rằng Aikido đã thay đổi thầy?
Tôi rất nóng tính khi tôi còn trẻ. Tôi nổi tiếng trong trường vì nóng tính.

Thầy có tham gia đánh nhau không?
Không, nhưng tôi có cãi nhau và gây hấn. Tôi từng là cậu bé luôn làm những điều đúng ở trường và luôn giúp đỡ các thầy cô. Nhưng tôi không kiên nhẫn với những ai cản đường hay làm tôi ngứa mặt. Tôi sẽ tát vào mặt họ. Bạn tôi thường nói “Cậu đã thay đổi vì cậu tập võ.” Tôi sẽ chối. Nhưng, khi tôi nghĩ kỹ lại, tôi thấy đó là sự thật.

Khi thầy dạy Aikido, thầy có thấy võ sinh của thầy thay đổi?
Có những người không hiểu và không bao giờ thay đổi. Nhưng đa phần có thay đổi. Họ gặp chuyện như đụng phải bức tường gạch và thấy rằng họ không thể tiến xa hơn được trừ phi họ thay đổi tính cách, cá tính, hay cách mà họ luyện tập.



Là người dạy Aikido, thầy thấy mình chỉ thụ động quan sát sự thay đổi đó trong người khác hay thầy chủ động khiến điều đó xảy ra?
Tôi cố gắng cả hai. Tôi quan sát, và tôi cố giúp học trò khi họ gặp khó khăn. Việc này càng khó khăn gấp bội khi mọi thứ luôn luôn thay đổi với với tôi nữa. Tôi vẫn cố gắng luyện tập để phát triển bản thân. Tôi có thể quan sát thầy thực hiện điều gì đó và hiểu ra rằng tôi vẫn còn thiếu sót điều đó. Bỗng nhiên có vài thứ trở nên rõ ràng và toàn cảnh thay đổi với tôi.

Thầy thường nói rất tốt về thầy Yamada. Có phải thầy ấy đã giúp thay đổi?
Ồ có. Tôi nghĩ về thầy ấy như cha mình.

Thầy có đi nhiều với thầy ấy không?
Có, đôi lúc chúng tôi đi cùng nhau. Thầy cũng thỉnh thoảng gửi tôi đi cho seminar ở những võ đường nhỏ. Thầy khuyến khích tôi ra ngoài và dạy nhiều hơn, để cho nhiều người biết hơn.

Thầy có đi nhiều ra ngoài nước Mỹ không?
Có. Tôi đã từng đến miền Nam nước Pháp với thầy – và chúng tôi cũng nhau đi Brazil và Chile. Ở Brazil, tinh thần rất tốt. Họ thực sự đam mê học hỏi. Họ đã tiến xa mà không có sự hiện diện của bất kỳ shihan nào và thực sự ham muốn học hỏi. Ở Chile, thầy Jose Rojo (người bắt đầu Aikido với thầy Tamura ở Pháp) có một võ đường dễ thương và những học trò tốt.

Thầy muốn nói rằng, ở Nam Mỹ, người ta chủ yếu quan tâm đến khía cạnh thể chất/vật lý của Aikido hay khía cạnh tinh thần?
Khía cạnh thể chất, tôi nghĩ vậy. Họ cũng quan tâm đến khía cạnh khác, nhưng hiện tai sự tập trung của họ dường như để cải thiện kỹ thuật Aikido của họ.

Khi thầy di chuyển từ nền văn hóa này đên nền văn hóa kia, thầy có thấy bản chất việc luyện tập aikido khác nhau không?
Văn hóa làm cho việc luyện tập khác nhau, bởi vì tâm lý khác nhau. Ở Anh, người ta tập mạnh và nghiêm túc, nhưng (khi tôi còn ở đó) không có một dojo Aikido. Các lớp được dạy thông qua các câu lạc bộ thuộc YMCA (hiệp hội thanh niên công giáo) hay các trung tâm thể thao. Ở Mỹ, có nhiều dojo. Vì thế, tinh thần khác nhau: mọi thứ chuyên nghiệm hơn. Ở Nam Mỹ, Aikido có khuynh hướng chuyên nghiệp, nhưng tinh thần sô nổi, tràn đầy sinh lực, vui nhộn hơn ở Mỹ. Kỹ thuật Aikido bản thân thì dường như không khác giữa nền văn hóa này với nền văn hóa khác. Khi có sự khác biệt, nó thường phát xuất từ cá tính và cách diễn giải của shihan ở vùng ấy, chứ không phải do khác biệt văn hóa.

Cho phép tôi thay đổi chủ đề và hỏi thầy về thầy muốn gì cho tương lai. Trong 10 năm tới, thầy muốn ở đâu?
Tôi cho rằng ngày nào đó tôi muốn có một dojo của mình. Tôi không biết ở đâu và khi nào. Khi nó đến, tôi sẽ biết. Cho tới bây giờ, tôi không có kế hoạch gì cho hướng đi của cuộc sống mình. Mọi thứ cứ tự nhiên thế. Có gì đó mách bảo tôi nên làm cái này hay không nên làm cái kia. Tôi không phải là người biết lập kế hoạch. Cho nên, khó cho tôi nhìn xa con đường của mình trong 10 năm tới.

Thầy có lời khuyên gì cho những người vừa mới bắt đầu Aikido?
Lời khuyên của tôi là hãy kiên nhẫn. Anh không học Aikido trong sớm chiều. Nếu anh muốn cái gì đó từ Aikido, anh phải đầu tư vào nó. Người ta bảo tôi có thiên tính. Có lẽ vậy. Nhưng tôi không thực sự thấy nó giống như vậy. Tôi thèm khát Aikido, và tôi bỏ nhiều công sức vào nó. Tôi đã phải “cày”. Đôi lúc, khi tôi thể hiện một chuyển động và bảo học viên làm theo, họ nói “Ồ, tôi sẽ không bao giờ có thể làm được.” Tôi trả lời, “Ừm, khi tôi mới bắt đầu, tôi cũng không thể làm được. Tôi phải học, đầu tư thời gian, luyện tập.” Khi người ta thấy ai đó như anh, rất giỏi Aikido, họ đôi lúc nói với bản thân họ, “tôi cá là anh ta chưa bao giờ bị chấn thương gối, hay vai như tôi”. Ừm, tôi có chấn thương: rạn xương cổ, giãn dây chằn đầu gối, vài lần trặc khớp. Tôi không mấy để ý đến bản thân khi tôi trẻ hơn bây giờ. Bây giờ tôi cố gắng cẩn thận hơn, hiểu biết hơn. Tôi dành một ngày để nghỉ ngơi. Trước kia, chưa bao giờ nghe tôi nghỉ ngày nào cả.



Thầy có nghĩ luyện tập mỗi ngày là quan trọng?
Có, mỗi ngày – nhưng với cường độ khác nhau. Chúng ta không nên đến dojo mỗi ngày mà không không luyện tập một cách chăm chỉ nhất có thể. Có nhiều hướng luyện tập. Một ngày luyện tập thật sự mạnh, ngày kế tập thật cẩn thận với người mới, và ngày kế nữa thì luyện tập như nước chảy (fluid). Aikido có nhiều hơn là lôi người ta ra và nện vào đầu người ta.

Thầy vừa kết thúc seminar ở Musubi Dojo. Thầy là người có đẳng cấp cao trong Liên Đoàn, và Musubi Dojo không phải dojo của Liên Đoàn. Nhưng, rõ ràng, chúng ta có thể luyện tập với nhau.
Tôi không dính vào chuyện chính trị. Sự trung thành của tôi với thầy Yamada và với Liên Đoàn, nhưng tôi cũng trung thành với Aikido. Tôi muốn thấy mọi người luyện tập Aikido với nhau, làm việc cùng nhau. Có thể một ngày điều đó sẽ xảy ra. Summer camp (trại huấn luyện hè) là sự bắt đầu. Người ta có thể đi đến các summer camp khác nhau. Chúng tôi có những người đến thăm New York Aikikai. Thầy Yamada dường như cảm kích những ai đến thăm – người ta đến để thăm quan dojo của thầy đều thích thú và có luyện tập ở đó.

Hết