Mèo và Chuột

Mèo và Chuột

Một câu chuyện về Thiền trong võ thuật

Tại Nhật Bản cách đây 200 năm, vào trước thời kì Minh Trị Thiên Hoàng được khôi phục, có một vị võ sư nổi tiếng tên gọi là Shoken. Ông đương nhiên giỏi võ và ít ai dám "giỡn mặt" với ông. Thế nhưng có một nhân vật hằng đêm vẫn thường xuất hiện ngay tại ngôi nhà của ông và quậy phá đến nỗi ông không cách nào chợp mắt được. Ông đã thực hiện nhiều phương cách "xử lý" nhưng vẫn không sao "tiêu diệt" được "đối thủ" của mình và đành phải tập thói quen ngủ vào ban ngày. Bạn có biết "nhân vật" to gan vẫn thường quấy nhiễu vị võ sư hằng đêm này là ai không? Chính là một con chuột cống.

Quá bực mình nhưng bất lực, võ sư Shoken đành cầu cứu một người bạn thân của ông, một chuyên gia huấn luyện mèo, để trừng trị con chuột đáng ghét kia. Bạn Shoken đã cho ông mượn một con mèo nhà rất nhanh nhẹn và là một "tay lão luyện" trong việc bắt chuột với đôi vuốt sắc cạnh, cơ bắp săn chắc. Shoken hí hửng mang về, tin chắc phen này rồi sẽ được ngủ ngon hằng đêm.

Nhưng con chuột kia rõ ràng có điều gì đó rất đặc biệt. Khi đối diện với con mèo, nó vẫn thản nhiên như khi Shoken đứng trước một đấu thủ chỉ đáng trình độ "xách dép" cho ông. Trong khi đó, con mèo "lão luyện" kia vừa trông thấy con chuột đã cong đuôi chạy thẳng một mạch. Shoken bèn mượn về một chú mèo thứ hai. Ngoài yếu tố thể lực (nanh vuốt sắc, cơ bắp rắn khỏe) như con thứ nhất, nó cực kì "xông xáo" và "năng nổ". Chú mèo này không hèn nhát bỏ chạy từ đầu như con thứ nhất mà đã "giáp lá cà" với con chuột kia ngay từ khi "gặp gỡ". Tiếc thay, phần thắng đã nhanh chóng thuộc về con chuột nọ và chú mèo đành phải "rút lui". Rõ ràng lòng can đảm, tính xông xáo năng nổ không thể giành được vòng nguyệt quế khi kỹ thuật chiến đấu của nó quá yếu kém so với con chuột kia. Shoken rất thất vọng sau việc này nhưng ông vẫn không nản chí mà mượn bạn mình một con mèo khác. Con mèo thứ ba này hơn hẳn hai con trước về nhiều mặt. Nó là loại mèo đốm tinh khôn và "hoạt động" khá hiệu quả trong việc "hạ gục nhanh" lũ chuột. Như vậy, ngoài thể lực tốt như con thứ nhất, can đảm và xông xáo như con thứ hai, chú mèo này còn có kỹ thuật chiến đấu cực tốt và nhất là biết "tư duy" trong chiến trận. Tuy vậy, kết quả cuộc chiến với con chuột kia vẫn không khác hai con mèo trước.

Cuối cùng, người bạn cho Shoken mượn một con mèo già. Con mèo này già đến nỗi không còn khỏe mạnh như con thứ nhất, không thể nhanh nhẹn như con thứ hai. Còn sự thông minh ư? Trông nó lù khù vì già khằn thế kia thì Shoken tin chắc rằng nó còn không minh mẫn bằng những con mèo bình thường, chứ đừng nói gì đến thông minh hơn con mèo thứ ba. Vị võ sư nể bạn đã cho mình mượn nên đành đem chú mèo thứ tư về nhà, nghĩ rằng không khéo nó sẽ bị con chuột kia "xơi tái" mất. Và rồi chuyện gì sẽ đến cũng phải đến.

Tối hôm ấy, bác mèo già giáp mặt con chuột cống bất trị kia. Khi con mèo chậm chạp tiến vào phòng, con chuột như bị thôi miên � cứ nhìn sững nó. Đôi bên nhìn nhau một lúc lâu. Cuối cùng, con chuột không đủ kiên nhẫn để chịu đựng cái nhìn của con mèo nữa nên quyết định tấn công trước. Nó vừa hơi nhích lên, con mèo lập tức tỏ ra cảnh giác thoáng chốc trong giây phút ấy rối bất thình lình chộp lấy cổ đối phương. Con chuột lập tức bị giết chết ngay lúc ấy và xác bị kéo lê trên sàn nhà.

Vài hôm sau, Shoken gặp người bạn của ông để trả lại con mèo và hỏi: " Tôi đã khổ sở rình rập con chuột ấy với thanh kiếm gỗ, nhưng chẳng giết hay đuổi được nó. Trái lại, nó đã để lại cho tôi mấy vết cào. Vậy, tại sao con mèo đen kia có thể giết được con chuột ấy ?"

Người bạn của ông trả lời: " Anh là một võ sư nên tôi biết rằng anh sẽ đặt ra câu hỏi này. Tôi tin chắc rằng những con mèo kia khá am hiểu về võ thuật. Điều mà tôi và anh cần làm là lập một buổi họp và để cho những con mèo tự hỏi, tự trả lời câu hỏi này.

Nếu có hội nghị dành cho mèo, chắc con mèo già kia sẽ là chủ tịch vì nó vốn là con lớn tuổi nhất.

Đầu tiên, có lẽ con mèo nhà sẽ đứng lên khẳng định: " Tôi là con mèo mạnh nhất. Tôi đã luyện tập thuần thục khá nhiều thao tác bắt chuột, móng vuốt của tôi thì vô cùng sắc nhọn, bắp thịt tôi săn chắc, cuồn cuộn ".

Con mèo già hỏi lại: "Thế sao anh không thắng ?"

Con mèo nhà trả lời: "Nhưng đó không phải là một con chuột bình thường. Đứng trước nó, tôi cảm thấy tay chân luống cuống, quên biến các kỹ thuật đã từng tập luyện, mất cả tự tin."

Con mèo già bèn bảo: "Như thế thì sức mạnh và kĩ thuật của anh cũng chẳng khác gì con chuột ấy. Có thể anh có rất nhiều cơ bắp chắc khoẻ, rất rành các thao tác bắt chuột, nhưng con chuột cũng có sức mạnh và kĩ năng như thế. Đúng là anh không thể thắng nó được đâu !".

Tiếp đến, chú mèo thứ hai lên tiếng : "Tôi mới thực sự là to khoẻ. Tập thể lực thôi thì nhằm nhò gì. Tôi thường xuyên luyện tập khí lực, điều hòa hơi thở. Đã vậy, tôi ăn đầy đủ chất dinh dưỡng như rau quả, súp. Vì thế, tôi có nhiều năng lượng. Thế nhưng tôi không trị được cái con chuột đó là vì sao ?".

Con mèo già đáp: "Ngược lại với người bạn mất tự tin kia, anh thua vì anh đã quá tự tin. Trong chiến đấu, tự ti hoặc tự cao đều dễ dàng đưa đến thất trận. Sự nhanh nhẹn và nguồn năng lượng dồi dào của anh bạn quả thật rất cần; nhưng so với con chuột kia thì anh yếu hơn nó nên chưa đủ để hạ nó. Anh cứ giữ khư khư lấy cái Khí mà anh đã tập luyện thành tựu và tự hào về nó mà xao lãng luyện tập những kỹ năng thì dần dần nó sẽ làm cho cơ bắp của anh mềm nhão cả ra. Anh có thể vận khí, phát khí nhưng không thể thu khí theo ý mình. Nguồn khí mà anh vận đột ngột tăng lên nhưng không thể dừng, và khi nó ra ngoài hết thì còn lại gì? ... Anh chỉ còn là một cậu mèo nóng nảy, cáu bẩn mà thôi. Khí lực của anh cũng có thể ví như nước tràn đầy ra khỏi cả vòi, nhưng con chuột kia thì lại là cái thùng đun nước nóng. Đó là lí do tại sao con chuột mạnh hơn anh. Ngay cả khi anh có khí lực mạnh, anh vẫn yếu vì anh quá tự tin vào bản thân mình."

Tiếp đến là con mèo thứ ba � một kẻ "bại trận" khác . Nó không mạnh, nhưng bù lại, nó rất thông minh. Nó nắm vững thao tác kĩ thuật và đã bỏ cả đời ra để tập thiền. Nhưng dù thiền định nhiều như vậy, nó vẫn chưa đạt tới cảnh giới chơn như. Đó là là cảnh giới trống không của những bậc thiền sư giác ngộ - những người không hề nghĩ đến những dục vọng hay ham muốn lợi lộc cá nhân.

Con mèo già nói với nó: "Anh thực sự rất thông minh và còn khoẻ mạnh nữa nhưng anh vẫn không thể nào thắng con chuột kia. Lý do duy nhất chỉ vì khi đối mặt với con chuột, trong đầu anh luôn nung nấu ý định đánh bại nó. Chỉ bằng trực giác, con chuột dễ dàng nhận ra điều đó và ngay khi anh tiến vào căn phòng, nó đã biết hiểu hết những gì anh đang suy nghĩ, biết hết những điều anh sắp làm. Nó chận đứng được các cuộc tấn công của anh trước khi anh có thể phối hợp được các ưu điểm mà anh có được như thể lực, kĩ thuật và cả ý thức nữa. Vì chúng vẫn cứ rời rạc thay vì phải được kết nối làm một, anh đã thất bại.

Trong khi đó, tôi đã vận dụng 3 khả năng trên một cách tự nhiên, linh hoạt, không chút nghĩ ngợi, do dự. Và đấy là cách mà tôi đã tiêu diệt được con chuột.

Nhưng tôi có biết một ông bạn mèo khác, hiện đang sống ở một ngôi làng cách đây không xa, còn mạnh hơn cả tôi. Ông ấy đã già lắm rồi, già đến nỗi ria chỉ toàn một màu xám mà thôi. Tôi đã có dịp được gặp ông ta. Nhìn bề ngoài, ông chẳng có gì gọi là khoẻ mạnh, sung sức. Ông ngủ suốt cả ngày. Ông chẳng bao giờ ăn thịt cá, chỉ ăn súp rau và thỉnh thoảng nhâm nhi vài ngụm rượu sake. Ông cũng chưa từng phải ra tay giết một con chuột nào cả nhưng chúng đều rất sợ ông. Mỗi lần lũ chuột nhìn thấy ông là chúng đã chết khiếp, bỏ chạy tán loạn như lá bị cuốn theo chiều gió. Trong lúc ngủ, ông vẫn có thể đuổi chúng đi. Bộ ria màu xám của ông thật sự ấn tượng và bí hiểm. Anh phải trở nên giống như ông ta: hãy vượt ra khỏi giới hạn của tư thế, dáng điệu; không cần chú tâm đến hơi thở; và chẳng hề quan tâm đến ý thức."

Đối với một bậc thầy trong võ thuật như võ sư Shoken, câu chuyện trên quả thật là một bài học lớn.

Người bạn của võ sư Shoken ắt hẳn không chỉ chuyên dạy mèo. Nếu không có con mắt của một thiền sư đã giác ngộ, ông chẳng bao giờ có cách lý giải về suy nghĩ của loài mèo, về kỹ thuật bắt chuột như trong câu chuyện đã nêu trên.

Các câu chuyện về thiền thường có đôi phần hư cấu. Chủ đích của nó không phải là những câu chuyện li kỳ, hấp dẫn người nghe. Mỗi câu chuyện về thiền là một công án đáng cho chúng ta phải suy gẫm. Cách bắt chuột của các chú mèo trong câu chuyện nêu trên có phải là cách chúng ta vẫn suy nghĩ, vẫn hành xử trong lúc luyện tập võ thuật, trong khi tiến bước trên con đường võ đạo? Chúng ta đã suy nghĩ và "bắt chuột" theo kiểu của chú mèo nào?

Sư tử, hổ, báo tuy mang sức mạnh vô song nhưng những bản năng và ham muốn của chúng đã biến chúng thành những loài háo thắng. Con người không như vậy. Sư tử, hổ, báo không bao giờ có thể vượt khỏi bản chất mà tạo hóa đã định cho chúng; nhưng con người có trí tuệ có thể vượt lên trên cái bản ngã, cái tôi của mình và ... cả cái chết. Vì lẽ đó, con đường của võ đạo cũng thế. Không phải luyện tập võ thuật chỉ là tập thể lực, học kỹ thuật chiến đấu - cách chiến đấu dũng mãnh, nhanh nhẹn như sư tử, hổ, báo. Trong võ đạo, chúng ta phải học được cách trở nên mạnh hơn cả loài sư tử, hổ, báo; và loại bỏ được cái bản năng loài vật vẫn tiềm tàng, ẩn chứa trong mỗi con người. Nếu không, chúng ta sẽ chỉ đạt được "đẳng cấp cao nhất của động vật cấp thấp": mạnh mẽ, nhanh nhẹn, chính xác nhưng không thể tự chủ, không thể vượt qua được chính mình, háo thắng, bạo tàn, và kém trí tuệ.

Bài sưu tầm (KT)