Cơ sở võ học của AIKIDO

[BMTD]

3.9 Quan niệm Khí trong AIKIDO

Quan niệm khí trong AIKIDO có phần giống quan niệm khí trong khí công do văn hóa Nhật Bản cũng chịu ảnh hưởng rất lớn của văn hóa Trung Quốc.

- Giải thích của Tổ sư về Khí thường sâu xa và khó hiểu, đặc biệt đối với những người hiện đại. Một số người cố gắng theo đúng những gì Người nói còn một số khác không xem đó là điều quan trọng. Một đôi khi Tổ sư giảng giải tất cả về Khí rồi đột nhiên mỉm cười và nói: “Nó tỏa ra từ Thượng Đế”. (Best Aikido – The Fundamentals, Kisshomaru & Moriteru Ueshiba).

- Quan niệm Phương Đông cho rằng từ lúc khai thiên lập địa, Vũ Trụ là một mớ hỗn độn. Dần dần mớ hỗn độn đó sắp đặt lại thành Trái Đất, Mặt Trời, Mặt Trăng và các vì sao. Chúng ta gọi tình trạng hỗn độn trước khi định hình Vũ Trụ là Khí. Vì vậy chúng ta có thể khẳng định rằng vật chất có nguồn gốc từ Khí. (AIKIDO: The Co-ordination of Mind and Body for Self-defense, Koichi Tohei).

- Khí là hiện thân của sức mạnh tinh thần. Chính sức mạnh tinh thần đã cuốn chặt các chuyển động của đối phương vào trong chuyển động của ta qua những phản ứng tự nhiên và vô thức. Những phản ứng này xảy ra được nhờ sự hòa hợp trong một tinh thần vững vàng. (Aikido, Kisshomaru Ueshiba).

- Khí biểu hiện khi thực hiện các đòn thế Aikido chính là sự tổng hòa của các thành phần: tư thế, tầm chủ lực, hô hấp, xuất lực đúng thời điểm, vân vân, khiến cho ta ở vào một trạng thái thăng bằng hoàn hảo nhất. (Total Aikido – The master course, Gozo Shioda).

- Mục đích của Aikido là làm cho con người mạnh mẽ bằng cách khơi dậy năng lực tự nhiên của họ, làm cho họ khỏe mạnh cả thể xác lẫn tinh thần. Trong Aikido, chúng ta không phân tách giữa thể xác và tinh thần, hợp nhất chúng trong hành động như một thực thể duy nhất. Và từ trung tâm của thực thể hợp nhất đó, dòng Khí vô hạn sẽ sinh ra và tuôn chảy ra như dòng sinh chất. (Best Aikido – The Fundamentals, Kisshomaru & Moriteru Ueshiba).

- Khí được diễn giải như là “linh hồn”, “năng lượng”, “thành phần thiết yếu của sự sống”, “sức mạnh của sự sống” hoặc “năng lượng toàn vũ”. (Aikido Basics, Đặng Thông Phong & Lynn Seiser).

Chúng ta nhận thấy rằng đa phần các quan niệm trên đều là những quan niệm siêu hình về Khí, cho rằng Khí là một lực lượng vô hình có sức mạnh lan tỏa và là nguồn gốc của sự phát triển, kể cả sự sống. Cơ sở của những quan niệm này là tư tưởng triết học cổ đại của Trung Quốc (thuyết Âm Dương, thuyết Ngũ Hành). Theo đó, nguồn lực đã hình thành và làm cho vũ trụ vận động, làm hình thành sự sống và duy trì sự sống chỉ là một và được khái quát hóa thành khái niệm Khí, cho phép người xưa có được một cách giải thích hợp lý về thế giới, về vũ trụ.

Những quan niệm siêu hình về Khí như vậy đã khiến cho Khí trở thành một khái niệm bí ẩn, mơ hồ. Thực tế các võ sinh AIKIDO thường lúng túng và khắc khoải trong suốt quá trình tập luyện bởi lẽ ẩn tàng trong môn võ luôn hàm chứa khái niệm Khí nhưng trong thực tế thì không rõ có tồn tại khí hay không, nếu có thì khí thật sự là gì và nó được biểu hiện như thế nào trong các đòn thế.

Kết quả là đa số các hệ phái AIKIDO hiện nay hoàn toàn không đề cập gì đến khí mà chỉ chú trọng vào các đòn thế; một số rất ít hệ phái có bàn luận về khí nhưng xem chừng cũng không chứng tỏ được ưu việt về khí của mình so với các hệ phái khác. Trong thực tế nhiều võ sư AIKIDO phải luyện tập thêm một môn khí công với mục đích tăng cường khí lực, hỗ trợ thêm cho quá trình luyện tập AIKIDO.

Vậy nếu cho rằng khí có tồn tại, liệu có một cách giải thích khác về nó hay không? Chúng ta sẽ thử giải đáp những câu hỏi này từ một quan điểm hiện đại hơn trong phần sau.