Seminar thầy Horii ở Thành Phố Hồ Chí Minh và Hà Nội
Ai có tham gia, xin cho biết ý kiến với!!!:)
Với mục đích ghi lại những gì thầy Horii đã truyền đạt trong lẫn ngoài thảm tập, mình sẽ ghi lại những gì mình còn nhớ sau 2 ngày tập luyện với thầy. Nó những gì thầy nói trên thảm, những câu chuyện, những mẩu đối thoại bên ngoài sân. Bạn nào còn nhớ gì muốn bổ sung, xin cứ comment vào note này.
Suwariwaza Ikkyo
Ngày xưa khi Hombu Dojo còn là một ngôi nhà xây bằng gỗ, phòng của tổ sư thông với thảm tập. Tổ sư thường hay đi xuyên qua phòng tập. Thỉnh thoảng có thầy đứng lớp, khi tổ sư đi ngang qua, vỗ tay và cho mọi người chuyển sang tập suwariwaza ikkyo. Tổ sư sẽ rất giận dữ nếu trong một buổi tập không có kỹ thuật suwariwaza ikkyo. Suwariwaza ikkyo là kỹ thuật căn bản và rất quan trọng. Mặc dù tập suwariwaza thì rất đau đầu gối nhưng các bạn hãy cố gắng tập vì nó rất quan trọng và căn bản.
Có một câu chuyện khác, có một judoka (người tập judo) đến xin tập aikido với tổ sư. Anh ta rất mạnh. Tổ sư bảo hãy tập suwariwaza ikkyo 3 năm rồi tổ sư sẽ dạy aikido cho... Sau này người đó có được tập aikido với tổ sư hay không? Thầy Horii cười bảo không biết :)).
Kỹ thuật Katadori suwariwaza ikkyo - sử dụng bước di chuyển ushiro tenkan. Bắt đầu cho tư thế seiza. Một bước di chuyển tránh ra khỏi đưởng tấn công. Lưu ý chỉ một bước chuyển sang kiza. Tay và chân cùng kéo thẳng về sau làm cho uke mất thăng bằng (kuzushi). Giữ tư thế thằng. Khi di chuyển tới trước, lưu ý cùi chỏ tay nào nắm cổ tay uke phải sát vào người.
Sự mềm dẻo và kết nối
Ở Nhật Bản, vào mùa đông thường có tuyết, tuyết phủ lên cây. Cây tre do sự mềm dẻo nên khi bị tuyết phủ lên sẽ uống cong nhưng không gãy. Nhưng nhiều loại cây khác không chịu nổi sức nặng của tuyết nên sẽ bị gãy cành. Trong tập luyện nếu không mềm dẻo và giữ sự kết nối, tori có thể atemi và kỹ thuật kết thúc.
Sự hòa hợp
Aikido là sự hòa hợp. Các kỹ thuật aikido đều dựa trên sự chuyển hướng lực (change direction). Khi hai người đối lực với nhau, người nào mạnh thì sẽ thắng. Nhưng aikido chú trọng sự chuyển hướng lực nên dù người mạnh nếu ta biết chuyển hướng lực từ đối đầu sang cùng hướng (same direction) thì sẽ thực hiện được kỹ thuật.
Jo và Bokken
Kỹ thuật căn bản của Jo là tsuki, còn của bokken là shomen. Vì vậy với Jo, hãy tập tsuki hàng nghìn, hàng triệu lần và với ken, tập shomen hàng nghìn, hàng triệu lần.
Cảm nghĩ của thầy về thầy Kisshomaru Ueshiba
Thầy Kisshomaru Ueshiba là một người rất nghiêm túc. Nếu Tổ sư là người tạo ra nền móng cho Aikido thì thầy Kisshomaru Ueshiba là người đã nhân rộng và phổ biến aikido ra khắp mọi nơi. Thầy rất bận. Lúc nào thầy cũng đi dạy và biểu diễn ở khắp mọi nơi để phổ biến aikido. Đạo chủ bây giờ cũng vậy, cũng rất bận và phải đi rất nhiều.
Thời gian thầy làm uchi deshi ở Tổng đàn
Thầy phải dậy từ 5 h sáng để giặt đồ, sau đó mở cửa phòng tập, đun nước và pha nước cho các thầy. Mỗi ngày thầy tập ít nhất 5 lớp. Chủ Nhật thì tập 2 lớp. Uchi deshi không dành cho người ngoại quốc, mà chỉ dành cho người Nhật mà thôi. Lý do tại sao thì thầy bảo hỏi Hombu. Ngày xưa, khi aikido chưa phổ biết, uchi deshi không có lương. Nhưng bây giờ Hombu Dojo như một công ty, uchi deshi sẽ nhận lương và làm việc cho Hombu.
Thầy bắt đầu tập aikido từ khi thầy học cấp 2 (secondary school). Năm 1985 thì thầy vào làm uchi deshi cho tổng đàn. Sau khi tốt nghiệp và đi làm kỹ sư khoảng 5 năm, thầy phải lựa chọn giữa aikido và công việc kỹ sư. Cuối cùng thầy chọn aikido vì thầy thích aikido hơn.
Làm sao để phát triển Aikido
Aikido là liên tục học hỏi. Là người đứng đầu một võ đường, thầy vẫn phải luôn học hỏi và nghiên cứu bằng cách đi dự seminar của các thầy khác. Không nên tranh giành nhau về việc kỹ thuật ai là người giỏi nhất. Aikido là sự hòa hợp, không có chuyện tranh giành cái gọi là giỏi nhất.
Aikido cho thiếu nhi
Đây là một câu hỏi rất khó. Ngay cả ở bên Nhật, thầy vẫn phải dọa đánh nếu thiếu nhi không nghe lời. Nhưng ở Nhật, ngồi seiza và tôn trọng thầy là văn hóa của Nhật Bản. Ngay cả khi thầy ra nước ngoài và dạy lớp thiếu nhi, thầy cũng >.< :)) (nhăn mặt và cười).
Lau sân trước khi tập
Khi tập aikido, đôi lúc chúng ta phải tập những kỹ thuật suwariwaza hay các kỹ thuật khóa mà mặt chúng ta sẽ tiếp xúc với thảm. Vì vậy hãy lau thảm thật sạch trước khi tập. Đó không chỉ là sự luyện tập về mặt thể xác mà còn là sự tập luyện về mặt tinh thần. Đó là sự tập trung, sự tinh luyện tinh thần.
Võ đường này có tên là Kansha, có nghĩa là sự cảm tạ. Khi tập luyện, ta phải cảm tạ Tổ sư, cảm tạ chỗ tập, cảm tạ thầy và cảm tạ người tập luyện chung với mình. Đó là Arigatogouzaimas.
Ukemi
Nên nhìn ra sau trước khi ngã đế tránh ngã vào người khác. Khi ngã vẫn phải giữ sự tập trung hướng về tori. Không ngã và đứng lên nhìn ra hướng khác. Ngã nên gọn, không ngã chiếm nhiều diện tích. Quan trọng nhất là sự an toàn của bản thân và giữ an toàn cho những người xung quanh.
Đai cao (hakama) nên để ý, làm uke là một cách hay để hướng dẫn người mới tập luyện (beginner).
Hombu phân định sempai và kohai như thế nào?
dựa vào ngày bắt đầu làm uchi deshi. Thầy Kobayashi và thầy Sugawara là sempai 1 năm của tôi. Còn kohai 1 năm của tôi là thầy Kuribayashi, thầy Kanazawa, thầy Fujimaki và thầy Irie…
Thầy Osawa thì tập từ rất nhỏ nhưng thầy chỉ là tập ở Hombu bình thường như bao người khác. Còn thầy Miyamoto là uchi deshi trước thầy Osawa nên vai vế thì thầy Miyamoto, thầy Yokota là sempai của thầy Osawa. Đa phần các thầy làm uchi deshi khi vào năm 18 tuổi, khi học xong trung học hoặc đại học. Tôi tập Aikido từ năm 14 tuổi, tức là cấp 2. Tôi lấy một đẳng và hai đẳng với thầy đầu tiên của tôi. Sau đó khi học xong kỹ sư, tôi phải lựa chọn giữa Aikido và nghề kỹ sư. Tôi đã chọn Aikido vì tôi thích Aikido hơn. Lúc đó thầy dạy Aikido của tôi (là học trò lớn nhất của thầy Kisaburo Osawa) đã giới thiệu tôi với Đạo Chủ và thầy Osawa. Tôi đến gặp Đạo chủ (Kisshomaru Ueshiba) và thầy Osawa (Hombu Dojo-Cho lúc bấy giờ) và trở thành uchi deshi.
Uchi deshi có phải thi không?
Không. Uchi deshi lên đẳng theo sự thăng đẳng (promotion), không có thi.
Hombu có tiêu chuẩn để lựa chọn uchi deshi không?
Không. Quan trọng là người đó có muốn làm uchi deshi hay không? Trước khi trở thành uchi deshi, sẽ có một tháng để thử (giống như probation). Không có quy định là một năm phải có bao nhiêu uchi deshi. Ngày xưa có năm sẽ có 2-3 người làm uchi deshi. Bây giờ, Hombu hoạt động như một công ty; uchi deshi được trả tiền để làm việc cho Hombu.
Các uchi deshi luyện tập với nhau như thế nào?
(cười) Tôi rất sợ khi phải luyện tập với các sempai. Lúc ấy, sempai của tôi là thầy Miyamoto, thầy Osawa… Luyện tập với họ thật đáng sợ. Họ rất mạnh (powerful) và đánh tôi tơi tả. (cười), khi tôi tập với các kohai, tôi cũng vậy (diễn tả bằng động tác đánh rất mạnh).
Cảm giác của thầy khi làm uke cho thầy Chiba thế nào?
Tôi chưa bao giờ được làm uke cho thầy Chiba.
Có vẻ thầy và thầy Miyamoto có một mối quan hệ mật thiết với thầy Chiba?
Vâng, thầy Chiba thường mời tôi sang seminar của thầy ở UK. Tôi đã được thầy Chiba tặng cho một cây Katana thật (kiếm Nhật).
Năm nay, IAF seminar có sự xuất hiện của cô Okamoto và cô Michellin Tissier, đều là nữ?
Đúng vậy.
Cô Okamoto dường như cũng có mối quan hệ tốt với thầy Chiba vì thấy cô được mời dạy ở Summer Camp của thầy Chiba.
Vâng. Vợ của tôi thứ sáu nào cũng đi tập với cô Okamoto ở Kyoto. Vợ tôi thường rời khỏi nhà lúc 6h sáng từ Sandai đến Kyoto để dự lớp của cô Okamoto lúc 9h sang.
Tại sao cô Takamiyo không dạy ở IAF?
Cô Takamiyo không phải là sensei. Cô Takamiyo là nhân viên của Hombu (office lady). Cô có vài lớp ở Hombu nhưng không phải là sensei.
Đạo chủ hiện giờ (thầy Moriteru) chỉ có một con trai đúng không ạ?
Không. Thầy Moriteru Ueshiba còn có một con gái lớn, nhưng không theo Aikido. Cô ấy làm ở đài truyền hình. Lúc trẻ cũng có tập Aikido.
Thiếu chủ hiện giờ có 1 con trai rồi phải không ạ?
Thiếu chủ đã có hai con trai.
Hiện giờ ai là Dojo cho của Hombu?
Thầy Moriteru vừa là Đạo chủ, vừa là là Dojo Cho của Hombu. Kể từ sau thầy Kisaburo Osawa, chỉ có mỗi thầy Moriteru làm Dojo Cho.
Nghe kể thầy Kisshomaru lúc cuối đời bị bệnh rất nặng, lúc ấy thầy có 40kg nhưng vẫn dạy và biểu diễn?
Đúng vậy. Trước khi biểu diễn, thầy vẫn phải thở bằng bình oxy vì lúc ấy phổi của thầy đã bị tổn thương khá nặng. Nhưng khi bước ra biểu diễn thì thầy bỏ máy oxy ra.
Thầy Kisshomaru có cách dạy khá đặc biệt. Khi thầy đưa tay ra, uke phải hiểu mà tấn công kiểu gì: katate, morote, hay ushiro te. Không bao giờ được lỡ (miss). Nếu lỡ là không được. Đó cách huấn luyện đặc biệt giúp học trò luôn hiểu ý thầy (understand the master).
Thầy có được gặp Tổ sư không?
Không. Tôi bắt đầu Aikido khi Tổ sư đã mất nhưng tôi nghe các thầy khác kể về Tổ sư. Tổ sư là một người rất đặc biệt. Tôi nghe kể tay thầy mềm như tay em bé sơ sinh. Cảm giác khi nắm morotetori như là phần trong của tay thầy chuyển động chứ không phải bên ngoài. Khi bị nắm morote, Tổ sư phát lực xuống chân sau của uke, khiến uke không nhấc chân lên được để đá. Tôi không làm được điều ấy. Khi tổ sư leo lên dốc, các uchi deshi thường phải đẩy lung. Và họ bảo rất nặng. Tổ sư luôn phát lực về phía sau, nếu họ thu lực, lập tức bị tổ sư đè. Đó một cách luyện tập đặc biệt.
Thầy Gozo Shioda
Tôi được gặp Gozo Shioda trong một bữa tiệc mà thầy Kisshomaru mời. Mặc dù đó là hai tổ chức khác nhau (Aikikai và Yoshinkan), nhưng hai thầy rất thân với nhau. Ngoài việc thầy Shioda từng là uchi deshi của Tổ sư, thầy còn là gia sư của thầy Kisshomaru Ueshiba.
Thầy Miyamoto
Thầy Miyamoto là một người thầy giỏi. Hằng năm tôi đều mời thầy đến võ đường tôi cho seminar.
Lời khuyên của thầy về việc chọn thầy.
Khi tôi tập Aikido được 12 năm, tôi vẫn chưa chọn ai sẽ là thầy của mình. Tôi đến mọi lớp ở Tổng đàn, học từ mọi thầy ở đấy. Anh tập Aikido được bao lâu? 5 năm à. Như vậy, chỉ mới là người mới bắt đầu tập (just beginner). Nên học từ nhiều thầy, chọn những cái hay của họ và biến thành Aikido của mình. Nhưng bây giờ thì tôi đã chọn người thầy của tôi. Đó là sự lựa chọn của tôi.
Khi tập chỉ với một thầy, bạn sẽ bị hạn chế (thầy làm động tác che hai bên mắt mình lại). Học nhiều thầy, bạn sẽ cởi mở hơn.
Ở Tổng đàn, mỗi ngày, mỗi lớp là một thầy khác nhau. Ngay cả lớp dành cho người mới bắt đầu cũng là những thầy khác nhau. Lúc đầu sẽ khó cho người tập, nhưng khi người ấy trưởng thành, người ấy sẽ hiểu và chuyện ấy có lợi cho họ.
Vài lời khuyên của thầy khi tập Aikido
Mỗi khi bạn tập, bạn phải tập trung và để y (focus and concentrate), xem như thế nào là luyện tập tốt (what is good practice?). Tập luyện không phải là biểu diễn. Mỗi lần tập bạn phải là con số không (zero).
Aikido dành cho người mới bắt đầu tập và những người đai cao là như nhau. Phải nắm vững căn bản. Yudansha có thể đánh nhanh đánh mạnh. Nhưng nhanh và mạnh phải hiểu căn bản. Nếu không nắm căn bản, đừng đánh nhanh và mạnh. Ở võ đường tôi, mọi người tập chậm.
Lần đầu tiên thầy đến với Kansha Dojo, tôi cảm thấy rất vui vì mọi người siêng năng tập luyện. Đối với tôi cái gọi là siêng năng tập luyện là mọi người cùng tập với nhau, sửa sai cho nhau, giúp nhau hoàn thiện kỹ thuật, chứ không phải làm cho nhau bi thương. Việc chấn thương thật khủng khiếp. Tôi rất mong muốn mọi người tập luyện sao cho cơ thể mềm dẻo đi đôi với sức mạnh chứ không phải yếu ớt.
Nên thả lỏng (relax) khi tập luyện. Khi tôi còn trẻ, tôi tập rất mạnh (hard). Bạn còn trẻ, bạn có thể tập mạnh. Rồi bạn sẽ hiểu cách thả lỏng. Bây giờ tôi đã hiểu thả lỏng là tốt. Tôi tập hơn 30 năm và đã hiểu một chút thế nào là thả lỏng (relax) (cười).
Võ thuật không có đường tắt. Bạn hãy tập 20 năm hay hơn nữa :).
Một số thầy thường hướng dẫn cách đánh Aikido với một ngón tay? Đó có phải là một cách tập không?
Tôi không làm được điều ấy. Hồi ấy, thầy Kisaburo Osawa hay hướng dẫn như vậy. Tôi nghĩ đó là cách thầy chỉ hướng chuyển động của lực.
Thầy nghĩ như thế nào về việc tập té bay, như bay qua 5 hay 10 người?
Nếu đó là tập luyện thì tốt. Nhưng võ thuật là giết (thầy diễn tả động tác đánh xuống ngay tại chỗ). Theo quan điểm của tôi, tobi ukemi là sự trốn chạy (escape). Lúc còn trẻ, tôi cũng thích đánh cho người ta bay. Nhưng bây giờ tôi thay đổi rồi.
Vào những kỳ đại hội Aikido, số lượng người đến tập tại Hombu rất nhiều. Phần rìa thảm tập tại Hombu Dojo là gỗ. Lúc ấy, vì đông nên tôi tập ở phần rìa thảm. Ở đấy, bạn không thể té rầm rầm được. Bạn học cách thấp người xuống và lướt nhẹ khi té. Đó là một kinh nghiệm tập ukemi tốt. Nhưng sau những lần tập ấy tay chân tôi xây xước hết cả (cười). Thầy Yamaguchi khi dạy ở Shibuya cũng thế, không có thảm tatami, chỉ có gỗ. Hiếm khi thấy uke té bay. Mọi người đều tập té thật nhẹ.
Em để ý thấy thầy Chiba, thầy Miyamoto và thầy thường chắp tay khi chào? Nó có phải là kiểu chào theo một tôn giáo nào không?
Không. Đó chỉ là sự lịch sự. Đạo phật, Đạo thiên chúa, Đạo Shinto… hay ngay cả một dân tộc (như Thái) họ đều chắp tay khi chào. Đó chỉ là vì sự lịch sự. Không hề có ý nghĩa tôn giáo trong cách chào của tôi.
Thầy có thể giải thích động tác Funekogi Undo?
Động tác này phát xuất từ đạo Shinto, mô phỏng động tác chèo thuyền. Bên Nhật, vào mùa đông rất lạnh, người ta có lễ tắm dưới thác nước lạnh. Người ta thường dung động tác này và kế là niệm gì đó trước khi vào thác nước. Tôi nghĩ Tổ sư đã cải biên lại động tác này và đưa vào Aikido. Trong Aikido, khi tập động tác này, đẩy ra giống như là đấm vậy.
Nói về chuyện tắm mùa đông, có một thầy vào mùa đông thường dội nước lạnh lên người vào mỗi buổi sang. Nhưng có lần tôi quan sát, thấy thầy ấy dung gáo nước và tạt qua vai chứ không tạt vào người (cười lớn). Tôi không dám làm vậy (tắm nước lạnh vào mùa đông) (cười).
Em để ý thấy các thầy khi bước lên thảm, bước chân rất nặng? Làm sao để làm điều ấy?
(Cười) bước chân hai hang à? Tôi đi không giống bước đi trình diễn thời trang (fashion walk). Tôi đi hai hang. Đó là lý do tại sao cần mặc hakama để che đi cái xấu (cười lớn).
Tsugi Ashi. Bước chân dính với thảm. Không nhấc chân lên khỏi thảm. Không giở mũi bàn chân. Khẽ nhấc gót chân. Ức bàn chân lướt trên thảm. Khi chém shomen với bước chân Tsugi Ashi lưu ý tới sự đồng bộ giữa kiếm và di chuyển (synchronize).
Ayumi Ashi. Bước chân như đi bộ (walk). Đi hết bước này đến bước kia. Bước chân Ayumi ashi với chém shomen lưu ý chân bước tới rồi mới chém. Kiếm và chân không cùng một lúc.
Bokken
Một số shihan đẳng cấp cao có thể sử dụng bokken mỏng. Nhưng người bình thường tập thì sử dụng bokken bình thường, nặng 600gr-700gr. Suburi to thì nặng hơn và chỉ dung để tập suburi, không dung tập kumi tachi (đối luyện).
Khi chém shomen, thả lỏng tay khi chém xuống (relax). Đừng gồng cứng. 70% lực phát xuất từ tay trái, 30% lực phát xuất từ tay phải. Khi giở kiếm lên, nên giở kiếm cao quá khỏi đầu vì kiếm thật sẽ có hộ thủ. Giở kiếm thấp hộ thủ sẽ đập vào trán.
Khi cầm kiếm, lưu ý đầu kiếm, hara (trọng tâm) và chân sau kết nối với nhau (connect).
Jo
Nên dung loại gỗ dẻo làm jo. Gỗ quá cứng khi tập va chạm sẽ gãy.
Mọi người thường thích tập kumi tachi (đối luyện). Nhưng tôi nghĩ suburi mới là quan trọng nhất. Hãy luyện tập suburi hang nghìn và hang triệu lần.
Chấn thương trong tập luyện.
Tay phải tôi bị cong, không thẳng. Tôi bị chấn thương do đòn Shiho nage. Khi tập bokken, tay phải không co lại hết được như tay trái. Tôi đã đi chụp x-ray và bác sĩ bảo khớp cùi trỏ có vấn đề. Có một vài chỗ lồi lên trong hốc xương cản trở việc gập của tay.
Nếu anh bị chấn thương ở cổ tay, nên mang bang tay khi tập để bạn tập mình biết mình bị chấn thương cổ tay. Khi tôi sang UK tham dự seminar của thầy Chiba, người ta thường dung bang đỏ chữ tập để đánh dấu chỗ mình bị chấn thương. Họ dán lên vai, lên cả hakama (chỗ đầu gối). Trông rất buồn cười nhưng là một cách hay để cho bạn tập mình biết để tránh.
TB. Đây chỉ là những gì mình ghi lại theo trí nhớ và theo cách hiểu của cá nhân. Nếu có gì sai sót, xin các bạn chỉnh sửa!!!
Copy từ Kansha Dojo
